Verða einhverntíma til nýir Bítlar?

 

  Bresku Bítlarnir,  The Beatles,  komu eins og stormsveipur,  fellibylur og 10 stiga jarðskjálfti inn á markaðinn á fyrri hluta sjöunda áratugarins (6-unni).  Þeir breyttu öllu.  Ekki bara tónlistinni.  Líka hugsunarhætti,  hártísku,  fatatísku...  Þeir opnuðu bandaríkjamarkað upp á gátt fyrir breskri tónlist.  Reyndar allan heimsmarkaðinn.  Rúlluðu honum upp.  Slógu hvert metið á fætur öðru.  Met sem mörg standa enn í dag.

  Um miðjan sjötta áratuginn var umboðsmaður þeirra í blaðaviðtali.  Hann fullyrti að Bítlarnir væru svo öflugir að ungt fólk myndi hlusta á tónlist þeirra árið 2000.  Hann hefði alveg eins getað nefnt árið 2021.  Hvergi sér fyrir enda á vinsældum þeirra og áhrifum.  

  Eitt sinn var John Lennon spurður hvor hljómsveitin væri betri,  The Rolling Stones eða Bítlarnir.  Hann svaraði eitthvað á þessa leið:  The Rolling Stones eru tæknilega betri.  Þeir eru fagmenn.  Við erum amatörar.  Enginn okkar hefur farið í tónlistarnám.  Við höfum bara fikrað okkur áfram sjálfir.  Engu að síður standast plötur okkar samanburð við hvaða plötur sem er. 

  Enn í dag eru Bítlaplötur í efstu sætum á listum yfir bestu plötur allra tíma.

  Fyrsta Bítlaplatan kom út 1963.  Síðasta platan sem þeir hljóðrituðu kom út 1969.  Ferillinn spannaði aðeins 6 ár.  Sterk staða þeirra allar götur síðan er þeim mun merkilegri.  Til þessa hefur engin hljómsveit komist með tær þar sem Bítlarnir hafa hæla.  Hverjar eru líkur á að fram komi hljómsveit sem jafnast á við Bítlana?  ENGAR!   

  Í Bítlunum hittust og sameinuðust tveir af bestu og frjóustu lagahöfundum sögunnar,  John Lennon og Paul McCartney.  John jafnframt einn albesti textahöfundurinn.  Paul á líka góða spretti.  Þeir tveir eru auk þess í hópi bestu söngvara rokksins.  Sömuleiðis flottir hljóðfæraleikarar.  Sérstaklega bassaleikarinn Paul. 

  Til liðs við þá komu frábær trommuleikari,  Ringo Starr,  og ljómandi góður og öruggur gítarleikari,  George Harrison.  Hann var fínn í að radda með þeim.  Þegar leið á ferilinn varð hann mjög góður lagahöfundur.  Svo mjög að á síðustu plötunni,  Abbey Road,  taldi John - og margir fleiri - hann eiga bestu lögin.

  Þetta allt skipti sköpum.  Ofan á bættist rík löngun Bítlanna til að fara nýjar leiðir.  Tilraunagleði þeirra gekk mjög langt.  Umfram margar aðrar hljómsveitir réðu þeir glæsilega vel við þau dæmi. Ennfremur vó þungt - afar þungt - að mikill kærleikur ríkti á milli þeirra.  Þeir voru áköfuðustu aðdáendur hvers annars.  Þeir voru sálufélagar og háðir hver öðrum.  Það hafði mikið að gera með erfiða lífsreynslu;  ótímabært fráfall mæðra og allskonar.  Bítlarnir voru á unglingsaldri þegar þeir kynntust og ólu hvern annan upp út ferilinn.  Fyrri eiginkona Johns,  Cynthia,  sagði að John og Paul hafi verið eins ástfangnir hvor af öðrum og tveir gagnkynhneigðir menn geta verið.   

  Margt fleira mætti nefna sem tromp Bítlanna.  Til að mynda háa greindarvísitölu þeirra allra, leiftrandi kímnigáfu og fjölhæfni.  Allir spiluðu þeir á fjölda hljóðfæra.  Þar af Paul á um 40 og þeir hinir á um 20. Á Bítlaárunum var sólógítarleikarinn George Harrison ágætur söngvari.  Trommarinn Ringo söng líka en söngrödd hans féll ekki að röddun hinna.  Rolling Stonsarinn Keith Richard hélt því fram í símtali við Paul að skilið hafi á milli hljómsveitanna að Bítlarnir skörtuðu 4 söngvurum en Stónsarar aðeins Mick Jagger.  Ágætt komment.  En margt fleira aðgreindi þessar hljómsveitir.             

 

Glæsilegur pakki

  Út er komin ljóðabókin "Staldraðu við".  Hún inniheldur 156 kvæði;  hvert öðru betra.   Höfundur er Ólafur F. Magnússon. Þetta er hans önnur ljóðabók.  Hin fyrri,  "Ástkæra landið",  kom út síðsumars í fyrra.

  Ólafur yrkir á hefðbundinn hátt með stuðlum, höfuðstöfum og endarími.  Ljóðin eru innhaldsrík og yrkisefnið fjölbreytt.  Þau lýsa ást höfundar á náttúru Íslands, lífinu og trú á hið góða,  vináttu og hamingjuna, svo fátt eitt sé nefnt.  Mörg fjalla um nafngreinda einstaklinga,  bæði lífs og liðna.  Jákvæður andi svífur yfir bókinni - þó einnig sé minnt á dekkri hliðar tilverunnar.  Töluvert er um uppbyggjandi heilræðisvísur.  

  Bókinni fylgir veglegur 12 laga geisladiskur.  Þar af eru níu áður óútgefin.  Upphafslagið er samnefnt bókinni,  "Staldraðu við".  Það er afar grípandi blús-smellur.  Ef hann er spilaður að morgni þá sönglar hann í hausnum á manni það sem eftir lifir dags.  Önnur lög eru ólík honum.  Þau eru hátíðleg og bera keim af klassískri tónlist,  þjóðlegum tónum og í sumum tilfellum sálmum.  Lög Ólafs hafa frá upphafi verið góð og falleg og eru stöðugt betri.

  Sama má segja um söng Ólafs.  Hann hefur alltaf verið ágætur söngvari.  Á síðustu árum hefur hann vaxið mjög sem söngvari.  Hann syngur af miklu öryggi, yfirvegun, einlægni og innlifun.  Annar söngvari á plö0tunni er Guðlaug Dröfn Ólafsdóttir.  Hún syngur líka á báðum fyrri diskum Ólafs.  Hún er lærð í klassískum söng.  Á plötunum syngur hún - blessunarlega - ekki í óperustíl.  Hún hefur snotra söngrödd.  Raddir þeirra Ólafs liggja mjög vel saman,  hvort heldur sem þau syngja raddað saman eða skiptast á að syngja kafla og kafla.

  Hægri hönd Ólafs í tónlistinni er Vilhjálmur Guðjónsson.  Hann útsetur lögin - sum ásamt Gunnari Þórðarsyni.  Hann spilar á öll hljóðfæri (um 20) ef frá er talinn gítarleikur Gunnars í sumum lögum.  Einnig radda þeir félagarnir.  Allt er þetta afgreitt snyrtilega af smekkvísi.  Útsetningarnar klæða lögin afskaplega vel.  Allt leggst á eitt með að ljóðabókin og platan eru glæsileggur pakki.  Virkilega flottur pakki. 

          

Staldraðu við

  Á dögunum kom út verkið Staldraðu við eftir Ólaf Friðrik Magnússon.  Um er að ræða pakka með ljóðabók og hljómdiski.  Hvorutveggja bókin og diskurinn eru gleðigjafar. Svo skemmtilega vill til að framarlega í bókinni rakst ég á flott kvæði sem heitir Jens Guð.  Það er þannig:

  Guðinn velur lögin vel

öðlingsmaður víst ég tel

að hann sé frá toppi í tá

tóna fagra greina má.

  Höfðingi er hann í lund,

hýr og glaður hverja stund.

Vel af gæsku veitir hann

veit ég ei margan betri mann.

  Gaman að þessu.  Þegar ég hef oftar hlustað á diskinn og lesið ljóðabókina mun ég gera betri grein fyrir pakkanum.   

 

Augnlæknir Johns Lennons

 

 Nú logar friðarsúla Johns Lennons skært í Viðey.  Sendir góða strauma og jákvæðar kveðjur út um allan heim.  Boðskapurinn er:  "Gefum friðnum tækifæri!" og "Allt sem þarf er kærleikur!"

  Unglingurinn John Lennon fylgdi ekki boðskap eldri Lennons.  Unglingurinn var árásargjarn og ofbeldishneigður.  Það rjátlaðist af honum. 

  Á áttunda áratugnum flutti John frá æskustöðvum sínum á Englandi til Bandaríkjanna - nokkru eftir að hann leysti upp frægustu hljómsveit allra tíma,  Bítlana.  

  Ég hef lesið ótal bækur um John Lennon.  Lengst af hefur vantað bók eftir augnlækni hans.  Sá rak gleraugnaverslun í New York,  steinsnar frá heimili Lennons.    

  Einn góðan veðurdag 1975 límdust tvö andlit við búðargluggann án þess að hann veitti því eftirtekt.  Blómasali í næsta húsi upplýsti undanbragðalaust að þar hafi John og Yoko verið á ferð.  Það var svo gott sem staðfest næsta dag.  Um það bil sem versluninni var lokað laumuðust John og Yoko inn í hana.  

  Afgreiðsludaman var frá Gana.  Hún vissi ekkert hvaða fólk þetta var.  Hún vissi heldur ekki í hvaða heimsálfu hún var stödd. Hún vissi ekki einu sinni að til væru heimsálfur.   Hún gaf þeim tíma.  Hann - sjónfræðingurinn - fór hinsvegar á taugum.  Óttaðist að klúðra öllu og lenda í fyrirsögnum slúðurblaða um augnlækni sem greindi blindan Bítil ranglega.  

  Allt gekk vel og John valdi nokkrar keimlíkar umgjarðir.  Allar í "ömmugleraugnastíl".  Er sjónglerjafræðingurinn bað um símanúmer til að láta vita þegar gleraugun væru tilbúin fór John í baklás.  En tók gleði sína á ný er hann bauð John að skrifa númerið í kóða við pöntunina. 

  Næstu ár kom John af og til í verslunina.  Ýmist til að uppfæra gleraugun eða láta laga umgjörð þeirra.  Þegar Yoko var með í för var kappinn slakur.  Hún hafði róandi áhrif á hann.  Margir fleiri hafa vottað það.  Hún stóð alltaf í bakgrunni,  hljóðlát og kurteis.  Það var sláttur á kauða er hann var einn á ferð.

  Dag einn kom John með Julian son sinn í búðina.  Hann vildi að strákurinn fengi ömmugleraugu.  Sá var ekki til í það.  Hann valdi hermannagleraugu. 

  Öðru sinni kom John með Sean son sinn í bakpoka. 

  Augnlæknirinn spurði John aldrei út í Bítlana.  Honum lærðist snemma að John væri af verkalýðsstétt og kynni því vel við stéttlausa New York.  Sem að vísu var rangt.  John var af millistétt en, jú,  skilgreindi sig alltaf til verkalýðsstéttar.  Fósturmamma hans hamraði á því við hann alla ævi að hann væri af millistétt.  Hann var hinsvegar svo svo harður á því að vera í verkalýðsstétt að hann samdi um það lagið "Working Class Hero".  Í Bretlandi skiptir stéttskipting risamiklu áli.  Það eiginlega gerist ekki að einhver felli sig niður um stétt.  Þess í stað rembast margir við að hækka sig um stétt þegar munur er lítill á efri verkalýðsstétt eða neðri miðstétt.  

  Eitt sinn lét sjónfræðingurinn liggja frammi bókina "A Spanian in Work" eftir John,  vonandi að hann myndi bjóðast til að árita hana.  John brást glaður við en bauðst aldrei til að árita hana.  Í annað sinn var John í heimsókn og spurði upprifinn:  "Er þetta Paul?"  Sjónfræðingurinn hafði ekki veitt því athygli að í útvarpinu hljómaði lag með Paul.  Í annað sinn gaf Lennon viðskiptavini ráð við val á gleraugum. Þóttist vera augnlæknir.

  Svo var hann myrtur 1980,  nánast í hlaðvarpa gleraugnabúðarinnar.  

Afi og Trúbrot

  Á æskuheimili mínu,  Hrafnhóli í Hjaltadal,  var hefð fyrir jólaboðum.  Skipst var á jólaboðum við næstu bæi.  Það var gaman.  Veislukaffi og veislumatur.  Fullorðna fólkið spilaði bridge fram á nótt.  Yngri börn léku sér saman.  Þau sem voru nær unglingsaldri eða komin á unglingsaldur glugguðu í bækur eða hlustuðu á músík.

  Í einu slíku jólaboði 1969 bar svo við að í hús var komin splunkuný plata með hljómsveitinni Trúbroti. Þetta var fyrsta plata hljómsveitarinnar.  Dúndur góð og spennandi plata.  Lokalagið á henni heitir Afgangar (nafnið hljómar ekki vel á færeysku.  Eða þannig.  Á færeysku þýðir orðið brundur).  Þar er bróðir minn ávarpaður með nafni - ásamt öllum hans nöfnum.  "Þarna ertu Stebbi minn / sanni og góði drengurinn. / Þú ert eins og afi þinn / vænsti kall, já, og besta skinn."

  Við bræður - ég 13 ára - lugum í afa að lagið væri um Stebba bróður og afa.  Afi - alltaf hrekklaus - trúði því.  Hann fékk mikið dálæti á laginu og allri plötunni.  Þó að hann þyrfti að staulast kengboginn með erfiðismunum á milli hæða þá lét hann sig ekki muna um það til að hlusta enn einu sinni á "lagið um okkur".  

  Í jólaboðinu safnaðist unga fólkið saman til að hlýða á Trúbrot.  Græjurnar voru þandar í botn.  Bóndinn af næsta bæ hrópaði:  "Þvílíkur andskotans hávaði.  Í guðanna bænum lækkið í þessu gargi!"

    Afi kallaði á móti:  "Nei,  þetta er sko aldeilis ljómandi fínt.  Þetta er Trúbrot!"

 

 

Plötuumsögn

Titill:  Seljan

Flytjandi:  Jóhanna Seljan

Einkunn: ****

  Reyðarfjörður hefur alið af sér fjölda tónlistarmanna - þó fram að álveri hafi þorpið verið fámennt.  Nefna má gítarleikarann Andra Frey (Bisund, Botnleðja, Fidel),  trommufeðgana snjöllu og söngvarann Birki Fjalar (Bisund, Stjörnukisi, I Adapt, Celestine, Hellvar) og Viðar Júlí Ingólfsson (Frostmark, Jarlar);  Einar Ágúst (Skítamórall) og fleiri.  Þar á meðal Jóhönnu Seljan Þóroddsdóttur.  Hún er dúndurgóð söngkona með sterka tilfinningu fyrir djassi og blús.  Sveiflast lipurlega á milli blíðra tóna og þaninna raddbanda.  

  Þessi fyrsta plata hennar geymir níu lög.  Sjö þeirra eftir hana sjálfa.  Hin tvö eru annarsvegar eftir Jón Hafliða Sigurjónsson og hinsvegar Bergstein Þórsson.  Allt saman flott lög. 

  Sjö textanna eru eftir Jóhönnu.  Hinir eru úr smiðju Helga Þórssonar og Halldórs Laxness.  Textarnir klæða lögin vel. Ég tel mig greina að lögin séu samin við textana.  Þeir eru ljóðrænir.  Fjalla um mannlegar tilfinningar:  Söknuð, vonir, þrár, einmanaleika, ástarsorg...  Þeir eru ýmist á íslensku eða ensku. 

  Jóhanna á ekki langt að sækja skáldagáfuna.  Afi hennar,  Helgi Seljan,  var landsfrægur hagyrðingur.  Hann skemmti áratugum saman með söng og frumsömdum gamanvísum. 

  Tónlistin á plötunni er blanda af blús og ljúfum djassi.  Góð blanda.  Hljóðfæraleikur er eðal.  Valinn maður í hverju rúmi:  Birgir Baldursson á trommur, Jón Hafliði Sigurjónsson á bassa,  Jón Hilmar Kárason á gítar og Kjartan Valdemarsson á hljómborð.  Þeir fá að njóta sín.  Þeir eru meira eins og hljómsveit heldur en "aðeins" undirleikarar.  Þegar gítarleikur er á hæsta flugi kemur Gary Moore upp í hugann.

  Platan er pínulítið seintekin.  Lögin eu ekki Ob-La-Di barnagælur.  Þau eru fullorðins og vinna bratt á við hverja spilun.  Ég elska að spila þessa plötu.  Vert er að geta að hljóðheimur hennar (sánd) er sérlega hreinn og tær.  Hlustandinn er nánast eins og staddur inni á stofugólfi hjá flytjendum.  Þetta er í alla staði afskaplega vel heppnuð, skemmtileg og notaleg plata.  Hún er fjölbreytt en jafnframt með sterkan heildarsvip.

    

Vinsælustu músíkhóparnir

  Á Facebook held ég úti fjölda músíkhópa;  hátt á þriðja tug.  Flestir voru stofnaðir um svipað leyti.  Þess vegna hefur verið áhugavert að fylgjast með þeim vaxa og þróast mishratt.  Þessir hópar einskorðast ekki við Ísland.  Það er dálítið spennandi.  Þeir sem skrá sig í hópana koma úr öllum heimshornum. 

  Margt sem póstað er í hópana er áhugavert og kynnir mann fyrir ýmsum tónlistarmönnum.  Faldir fjársjóðir kynntir til leiks.  Stundum fylgja með fjörlegar og fróðlegar umræður í athugasemdakerfinu.  Ég hef kynnst hellingi af skemmtilegri músík í þessum hópum.  Einnig eignast vini;  tónlistarfólk frá flestum nágrannalöndum.  Sumir eru lítt þekktir er þeir stimpluðu sig inn en eru í dag stór nöfn.   

  Af listanum yfir fjölmennustu hópana mína mætti ætla að ég sé fyrst og fremst kántrý-bolti.  Svo er ekki.  Samt kann ég vel við margt kántrý.  Sérstaklega frá fyrri hluta síðustu aldar. Líka americana og roots kántrý, svo ekki sé minnst á cow-pönk.

  Einn hópurinn minn var kominn með næstum því 60 þúsund félaga.  Þá stálu vondir menn honum.  Þeir virtust vera á Filippseyjum.  Þeir hökkuðu sig inn í hópinn og yfirtóku hann.  Síðan breyttu þeir nafni hans og eru eflaust að herja á liðsmenn hópsins með gylliboðum um peningalán og eitthvað svoleiðis.

  Þetta eru vinsælustu hóparnir.  Fyrir aftan er félagafjöldinn.

1.  The best country and western songs ever 19.904

2.  The best international country and western music 1559

3.  Country & western music 1069

4.  Alternative rock jukebox 941

5.  Færeyskir tónar - Faroese music 832

6.  Blues, jazz 701

7.  Country music, folk, blues 632

8.  Best of Icelandic rock music, jazz, reggae, country   584

9.  Classic rock 544

10. The Byrds family 461

  Félagafjöldinn segir ekki alla söguna.  Í sumun fámennari hópum er ekki síðra líf og fjör.  Í fjölmennustu hópum vill brenna við að innlegg séu kaffærð helst til fljótt af nýrri póstum.

 

 

Áhrifarík plata

 - Titill:  Sameinaðar sálir

 - Flytjandi:  Guðmundur R. Gíslason

 - Einkunn: ****

  Mér telst til að þetta sé þriðja sólóplata Guðmundar Rafnkels Gíslasonar.  Hann er einnig þekktur fyrir að hafa verið söngvari hljómsveitarinnar Sú Ellen í Norðfirði. Söngstíll hans er snyrtilegur, mildur og notalegur.  Engin öskur eða læti.  Sama má segja um lög hans, sem og Guðmundar Jónssonar og Jóns Ólafssonar.  Þau eru snotur, söngræn og hafa eiginleika til að lifa lengi (verða sígild).

  Textar Guðmundar vega þungt.  Þeir vekja til umhugsunar.  Eru blúsaðir.  Þeir fjalla margir hverjir um sársaukafullar aðstæður:  Eiturlyfjafíkn, dauðsföll, alzheimer og aðra erfiða lífsreynslu.  Margt er það haganlega ort.  Innihalda gullkorn á borð við:

"Ég veit þú ræður ekki yfir þér;

þú meinar ekki hvert orð.

 Menn geta drepið

þótt þeir fremji ekki morð!"

  Sérkennilegt er að á milli laga bregður fyrir talbútum.  Fyrst hélt ég að þeir myndu eldast illa.  Svo er þó ekki.  Þvert á móti.  Þeir dýpka heildarsvip plötunnar og gera mikið fyrir stemmninguna þegar á reynir.

  Útsetningar eru látlausar og smekklegar.  Músíkin er fjölbreytt nett nýbylgjukennt popp-rokk.   Mestu skiptir að platan er öll hin áheyrilegasta.   

Heilsuátak Stónsara

  Óregluiðnaðurinn hefur átt um sárt að binda síðustu árin.  Þetta byrjaði með því að gítarleikari The Rolling Stones,  Keith Richards,  hætti á gamals aldri að nota eiturlyf.  Áður var hann stórtækur neytandi þeirra í hálfa öld.  Hann hélt sig ekki við eitthvert eitt eiturlyfið heldur hellti þeim öllum í sig sem hann komst yfir.

  Keith gafst upp á dópinu vegna þess að honum þótti eiturlyfin sem eru í boði í dag vera léleg.  Útþynnt drasl.

  Þessu næst fékk whisky-iðnaðurinn kjaftshögg er hann hætti að þamba daglegan skammt. Hann hætti að drekka áfengi,  að eigin sögn.  Hefur síðan aðeins drukkið hvítvín og bjór.  Nú er það sígarettuiðnaðurinn sem fær höggið.  Í október hætti hann að reykja búðarsígarettur.  Segist vera hættur að nenna því.  Ekki hefur komið fram hvort eða hvað hann reykir í staðinn.  

  Í fréttum er haldið fram að hann hafi reykt 19 pakka á dag.  Það stenst ekki skoðun.  Mestu strompar ná ekki að reykja nema 4 eða 5 pakka á dag.  Hver sem rétt tala er þá finnur sígarettuiðnaðurinn fyrir heilsuátaki Keiths.  Hann segir að mun auðveldara hafa verið að leggja heróínneyslu á hilluna en retturnar.   

 

Gleðilegar vetrarsólstöður, jól og áramót!

  Kannski fæ ég kökusneið;

komin eru jólin!

  Nú er allt á niðurleið

nema blessuð sólin.

  Heims um ból höldumn við jól;

heiðingjar, kristnir og Tjallar.

  Uppi á stól stendur í kjól

stuttklipptur prestur og trallar.