Fćrsluflokkur: Vísindi og frćđi
21.3.2017 | 07:15
Af hverju páskaegg strax eftir jól?
Mörgum var illilega brugđiđ á dögunum ţegar fullorđinn mađur gekk í skrokk á páskaeggjum í verslun vestur á Seltjarnarnesi. Ekki vegna ofbeldisins. Ţađ er alvanalegt ađ páskaegg séu mölbrotin. Ekki síst á Seltjarnarnesi. Viđbrögđin beindust fyrst og fremst ađ ţví ađ páskaegg vćru komin í verslanir mörgum mörgum vikum fyrir frjósemishátíđina.
Fólk var hneykslađ. Jafnvel reitt. Ađallega samt undrandi. Ótal spurningar vöknuđu. Vangaveltur teygđu verulega á athugasemdaţráđum viđ Fésbókarfćrslur og blogg.
Ég kannađi máliđ. Snéri mér eldsnöggt og fumlaust ađ afgreiđsludömu í matvöruverslun. Yfirheyrđi hana frá öllum hliđum. Hún mćlti:
Ţađ er ágćt sala í páskaeggjum ţetta langt fyrir páska. Verslanir eru ađ mćta eftirspurn. Páskaegg eru vinsćl tćkifćrisgjöf. Ţau eru ekki til sölu nćstu níu til tíu mánuđi eftir páska. Mjög algengt er ađ fólk grípi međ sér páskaegg til útlanda. Ţá er veriđ ađ gleđja ţarlenda ćttingja og vini međ íslensku páskaeggi. Íslensku páskaeggin eru miklu veglegri og betri en útlend. Útlend páskaegg eru ađeins á stćrđ viđ hćnuegg. Ţau eru ekkert skreytt. Bara pökkuđ inn í mislitan álpappír.
Ţví má bćta viđ ađ víđa erlendis er súkkulađikanínum hampađ sem frjósemistákni umfram súkkulađiegg. Ţćr eru ekkert merkilegri. Ađ vísu súkkulađimeiri og fallegri fyrir augađ. Komast ţó ekki međ tćrnar ţar sem glćsileg íslensk páskaegg hafa hćlana.
Vísindi og frćđi | Breytt s.d. kl. 07:48 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
2.3.2017 | 12:09
Manneskjan er vanţroskuđ fram ađ ţrítugu
Lengi hefur veriđ skrafađ um ađ unglingur taki ekki út fullan ţroska fyrr en átján ára. Reyndar má hann aka eins og ljón ári fyrr. Engu ađ síđur fćr hann ekki sjálfrćđi fyrr en átján ára. Ţrátt fyrir ţađ er honum forbođiđ ađ kaupa áfengi.
Samkvćmt tímaritinu Neuron hafa nýjar rannsóknir í Harvard háskóla leitt í ljós ađ heilinn er ekki fullţroskađur fyrr en í 30 ára afmćlinu. Ţetta getur veriđ skýring á ţví hvers vegna margir ţráast viđ ađ flytja úr foreldrahúsi fyrr en ţetta. Vanţroskinn lýtur ađ ţáttum eins og einbeitingu, athyglisgáfu, ákvarđanatöku, varkárni. Ţetta er ástćđan fyrir ţví ađ fyrir ţrítugt er mađurinn glanni; tekur lífshćttulegar áhćttur. Finnst hann vera ódauđlegur. Komist upp međ nćstum ţví allt.
Ţetta er líka ástćđan fyrir ţví ađ vandrćđagemsar vaxa upp úr glćpahneigđ međ aldrinum. Hlutfallslega miklu fćrri yfir ţrítugt stunda innbrot, bílaţjófnađ og ţess háttar. Ábyrgđarlausustu einstaklingar breytast í ráđvanda og yfirvegađa manneskju á fertugsaldri.
Vísindi og frćđi | Breytt s.d. kl. 12:45 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
1.3.2017 | 08:10
Af hverju allur ţessi saltaustur?
Í gćr var sprengjudagur. Ţá var sprengt sem aldrei fyrr í Vađlaheiđargöngum. Landsmenn fögnuđu međ ţví ađ sötra hnausţykka baunasúpu ásamt ţví ađ japla á saltkjöti, kartöflum og rófum eđa gulrótum. Í útvarpsauglýsingum hljómađi: "Saltskert saltkjöt, sama bragđ!" og "Helmingi minna salt, óbreytt bragđ!"
Getur ţetta stađist? Eru ađrir kjötsalar - ađrir en ţeir sem auglýstu - ađ bruđla međ salt algjörlega ađ óţörfu? Ţarf ađeins helming af ţví saltmagni sem áđur var notađ til ađ ná fram nákvćmlega sama bragđi? Er ţađ af ţví ađ margir eru hćttir ađ nota götusalt (iđnađarsalt) í matinn?
Hver sem skýringin er ţá grunar mig ađ margir geti tekiđ undir óvćntan fróđleiksmola nćringarfrćđings Landlćknisembćttisins: "Saltkjöt er í eđli sínu mjög saltrík vara."
Vísindi og frćđi | Breytt s.d. kl. 14:50 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
26.2.2017 | 19:02
Einföld og auđveld ađferđ til ađ laga rjómabollur
Á morgun, mánudag, er bolludagurinn haldinn hátíđlegur um land allt. Líka í útlöndum. Einkenni hátíđarhaldanna eru rjómabollur. Allar bragđvondar sykurklessur nema svokallađar vatnsdeigsbollur. Ţćr sleppa. Annađ vandamál rjómabollunnar er hvađ hún er asnaleg í laginu: Eins og hálfur bolti. Skelfilegt á ađ horfa.
Góđu fréttirnar eru ađ auđvelt er ađ laga útlit hennar snöfurlega. Ţađ eina sem ţarf til er straujárn og álpappír. Straujárniđ er stillt á hćsta styrk. Álpappír er lagđur yfir bolluna (vel ađ merkja áđur en trođiđ er í hana sultu og rjóma og ofan á hana glassúri). Síđan er straujárninu haldiđ ţéttingsfast ofan á álpappírinn/bolluna í 83 sek.
Árangurinn er sá ađ rjómabollan verđur skemmtilega lík samloku.
Vísindi og frćđi | Breytt 27.2.2017 kl. 13:49 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
19.2.2017 | 17:47
Tvífarar af sitthvorum kynţćtti
Hver kannast ekki viđ ađ vera staddur í erlendri borg - eđa ţorpi - og rekast á kunnuglegt andlit? Ganga ađ viđkomandi og heilsa međ tilţrifum. Viđ undrunarsvipinn á manneskjunni - og allt ađ ţví óttasvip - uppgötvast ađ ţetta er ekki sá eđa sú sem ţú hélst. Viđ nánari skođun er viđkomandi ekki einu sinni af sama kynţćtti.
Frćga fólkiđ á líka svona tvífara. Hér eru nokkur skemmtileg dćmi af George Clooney, Hussein Obama, Nicolas Cage, Schwarzenegger og Rihanna.
Vísindi og frćđi | Breytt 26.11.2017 kl. 13:47 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
17.2.2017 | 18:06
Stórmerkilegur fróđleiksmoli um áfengisfrumvarpiđ
"Einu sinni, einu sinni enn," segir í dćgurlaginu. Ţar er vísađ til ţess ađ einu sinni, einu sinni enn er á Alţingi lagt fram frumvarp til laga um ađ svalandi heilsudrykki megi selja í fleiri búđum en vínbúđ íslenska ríkisins. Sauđsvartur almúginn er ekkert ađ ćsa sig yfir Borgun eđa 44% launahćkkun ţingmanna og sveitastjórnarmanna á međan hann er upptekinn viđ ađ ţrefa um bjór.
Víkur ţá sögu ađ manni. Sá heitir Ólafur Grétar Gunnarsson. Hann er frćđimađur og veit hvađa áhrif sala á áfengi í matvörubúđ hefur á konur. Í ađsendri grein á www.kvennabladid.is upplýsir hann stöđuna: Aukiđ ađgengi ađ áfengi veldur ţví ađ konur eru yngri ţegar ţćr verđa mćđur.
Ég get stađfest ađ opnun vínbúđar í Ólafsvík (í barnafataverslun) í lok síđustu aldar olli ţví ađ kona í Ólafsvík varđ yngri ţegar hún varđ móđir.
Vísindi og frćđi | Breytt 18.2.2017 kl. 17:14 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (12)
5.2.2017 | 14:14
Brýnt ađ vita um stórhćttulegan hversdagsmat
Í Biblíunni má finna ýmsan hagnýtan fróđleiksmolann. Til ađ mynda varđandi matarćđi. Í ţriđju Mósebók er haft orđrétt eftir Drottni eftirfarandi um ţađ hvađa ferfćtt dýr megi borđa:
"Öll ferfćtt dýr sem hafa klaufir og ţćr alklofnar og jórtra megiđ ţér eta." Í upptalningu á ferfćttum dýrum sem forbođiđ er ađ eta segir hann um svíniđ: "Ţađ hefur ađ sönnu klaufir og ţćr alklofnar en jórtrar ekki. Ţađ sé yđur óhreint."
Seinni tíma ţekking á svínakjöti hefur leitt í ljós ađ svínakjöt er varhugavert. Ţađ eru allskonar sníkjudýr og eiturefni í ţví. Allir sem eta ţađ farast.
Nú hafa rannsóknir leitt í ljós ađ beikonát veldur öndunarfćrasjúkdómum á borđ viđ astma. Sá sem snćđir beikon fjórum sinnum í viku eđa oftar er í 76% meiri hćttu á ađ fá astma en ađrir.
Vísindi og frćđi | Breytt 23.10.2017 kl. 17:12 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (12)
4.2.2017 | 10:11
Svoooo einfalt og ódýrt ađ komast hjá áfengisböli
Gríđarmikil hrćđsla er viđ breytingar á smásölu áfengra drykkja - sem og ađ aflétt verđi bláu banni viđ auglýsingum um ţessa sömu vöru. Hrćddastir allra eru ţeir sem neyta ekki áfengra drykkja. Ţeir eru á móti ţví ađ ađrir drekki ţessa drykki. Mjög svo. Rök ţeirra gegn frjálsrćđi í sölu áfengis eru ţau helst ađ ţá muni verđ á bjór og léttvíni snarhćkka. Jafnframt muni úrval minnka. Svo svakalega ađ drykkjuboltar geti einungis valiđ um bragđvonda Bónus-bjóra og Krónu-bjóra.
Til eru ţeir sem óttast ađ vegna ţessa - hćrra verđs og minna úrvals - muni vesalingar missa stjórn á sér í matvöruverslunum. Ţeir flćkist ringlađir inn í búđ til ađ kaupa sígarettur, neftóbak og sykur. Skyndilega komi ţeir auga á bjór og geggjast. Gleyma stund og stađ og eyđa öllum sínum aurum í fulla innkaupakerru af bjór. Hann ţambi ţeir af áfergju uns heimiliđ er í rúst. Ţá snúi ţeir sér ađ heróíni og metamfetamíni. Ţađan liggi leiđ rakleiđis í rándýra afvötnun á Vogi. Eđa á geđdeild.
Raunveruleikinn er sá ađ allt afvötnunardćmiđ er ađeins pólitík og bisness. Međ einfaldri og ódýrri ađferđ má eyđa allri löngun í vímuefni á örfáum mínútum - hafi einhver - einhverra hluta vegna - áhuga á ţví. Ţetta er gert međ dáleiđslu. Minnsta mál í heimi. Ég hef heyrt viđtöl viđ fólk sem kann dáleiđslu.
![]() |
Í guđanna bćnum geriđ ţađ ekki |
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt |
Vísindi og frćđi | Breytt 4.11.2017 kl. 14:20 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (10)
30.1.2017 | 12:15
Gáfađasti forsetinn
Heimsbyggđin hefur á undanförnum mánuđum kynnst mćta vel ljúfmenninu Dóna Trump. Hann er eins og vinalegur og velkominn heimilisvinur. Mćtir daglega í heimsókn í öllum fréttatímum, hvort heldur sem er í útvarpsfréttum eđa á sjónvarpsskjá inni í stofu eđa á forsíđum dagblađa sem og á samfélagsmiđlum, til ađ mynda á Fésbók, Twitter og bloggi.
Ţađ er gaman ađ fylgjast međ ţessum litríka náunga. Litríka í bókstaflegri merkingu. Nú er hann orđinn fyrsti appelsínuguli forseti Bandaríkja Norđur-Ameríku. Jafnframt sá gáfađasti í ţví embćtti. Hann er bráđgáfađur. Yfirburđargáfađur. Hann hefur sjálfur sagt ţađ. Margoft.
![]() |
Íslendingar gćtu veriđ í vanda |
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt |
Vísindi og frćđi | Breytt 31.1.2017 kl. 16:36 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (8)
28.1.2017 | 17:56
Forrćđishyggjan á góđu flugi
Fjölmiđlar deila fréttum af átaki franskra yfirvalda gegn ört vaxandi yfirţyngd vesturlandabúa. Ţeir láta eins og ţađ sé neikvćtt. Á sama tíma eru birtar í fagtímaritum lćkna niđurstöđur úr rannsóknum sem stađfesta grun margra: Börn kvenna međ stóran rass eru gáfađri en önnur börn - sem stćrđinni nemur. Aukakíló karla tryggja langlífi. Hvert aukakíló lengir ćvina um ár.
Um međaltal er ađ rćđa. Ađrir ţćttir spila inn í og brengla dćmiđ.
Í Frakklandi er veitingastöđum nú bannađ ađ bjóđa upp á ókeypis áfyllingu á lituđu sykurvatni međ kolsýru. Reyndar ótrúlegt en satt ađ bjálfar skuli drekka svoleiđis óţverra. En hvađ međ ţađ ađ ţegar aularnir snúa heim frá veitingastađnum og mega óheftir ţamba viđbjóđinn?
Minna hefur fariđ fyrir fréttum af ţví ađ í fyrra skáru frönsk yfirvöld upp herör gegn "sćlustund" (happy Hour) á veitingastöđum. Hún gengur út á ţađ ađ áfengir drykkir eru seldir á hálfvirđi í tiltekinn klukkutíma eđa tvo.
Frönsku lögin eru ţannig ađ veitingastöđum sem bjóđa upp á "sćlustund" er gert skylt ađ bjóđa samtímis upp á óáfenga drykki á hálfvirđi. Ţađ dregur vćntalega úr áfengisdrykkju kunningjahópsins ađ ökumađur hans drekki appelsínusafa á hálfvirđi.
Ţessu skylt: Íslenskir forrćđishyggjustrumpar láta sitt ekki eftir liggja. Ţeir leggja til fjölbreytta skatta á allar matvörur og allt sćlgćti sem inniheldur sykur. Međ nýjum og helst mjög háum sköttum á ađ stýra neyslu skrílsins. Reynslan hefur ekki veriđ ţessari uppskrift jákvćđ. Ný hugsun: Kannski má prófa ađ lćkka tolla og álögur á hollustuvöru í stađ ţess ađ hćkka álögur á meinta óhollustu.
Vísindi og frćđi | Breytt 18.10.2017 kl. 17:12 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (8)