Jón Þorleifs og uppreisn á elliheimili

  Jón Þorleifsson,  rithöfundur og verkamaður,  mætti mótlæti í lífinu alla sína löngu ævi.  Hann þótti sérlundaður unglingur og varð fyrir aðkasti.  Ég veit ekki hvort að um einelti var að ræða eða saklausa stríðni.  Það var skopast að gormælgi hans.  Það varð til þess að hann ákvað ungur að tala aldrei í útvarp,  sjónvarp né á fundum.  Hann sagðist ekki vilja gera andstæðingunum til geðs að snúa út úr málflutningi hans með háðsglósum um gormælgina. 

  Jafnaldrar Jóns lögðu hart að honum að drekka áfengi og reykja á unglingsárum.  Jón harðneitaði að verða við því.  Það kostaði glens á kostnað hans.  Á gamals aldri þótti honum notalegt að þiggja stórt Irish Coffee glas eða tvö.  Hann gerði ekki athugasemd við að whisky-slurkurinn væri plássfrekari í drykknum í seinna glasinu.  Þá varð hann rjóður í vanga og hláturmildur.

  Ég hef heimildir frá öðrum en Jóni um að hann hafi verið samviskusamur og röskur til vinnu.  

  Eitt sinn klæddi ég með furu stofu í íbúð sem ég keypti.  Fyrir voru veggir með betrekki sem lá upp í fallega gifsskreytingu í lofti.  Ég tók einn og einn vegg fyrir í einu.  Fjarlægði betrekkið og grunnmálaði vegginn áður en furunni var neglt á þá.

  Jón kom í heimsókn  Hann var snöggur að hlaupa undir bagga.  Hann tætti betrekkið svo kröftuglega af veggnum að stór hluti af gifsskreytingunni fylgdi með. Til að bjarga afganginum af gifsskreytingunni fékk ég ann til að byrja að negla upp furuborðin.  Hann tók þau engum vettlingatökum.  Hann lúbarði þau svo að þau mörðust við hvert hamarshögg og naglar beygluðust.  Það kom ekki að sök.  Flestir marblettir hurfu undir fals á næsta furuborði.

  Á meðan á framkvæmdum stóð mætti Jón á hverju kvöldi.  "Það munar um að vera með mann vanan byggingavinnu til aðstoðar," sagði hann drjúgur á svip.

  Á miðjum aldri slasaðist Jón á baki.  Það var vinnuslys.  Eftir það gat hann ekki unnið neina vinnu sem reyndi á líkamann.  Hann var settur á örorkubætur.  Hann hafnaði þeim og vildi létta vinnu.  Það gekk ekki upp.  Jón kenndi verkalýðsforingjunum Gvendi Jaka og Eðvarði Sigurðssyni um að leggja stein í götu sína.  Jón var atvinnulaus án allra bóta til margra ára.  Honum til bjargar varð að hann átti dýrmætt bókasafn.  Úr því seldi hann perlur eftir því sem hungrið svarf að.

  Sumir halda því fram að Jón hafi sjálfur málað sig út í horn.  Hann hafi ekki viljað þiggja aðstoð frá réttum aðilum.  Hann hafi túlkað allt á versta veg og farið í stríð við þá.  Hann hafi nærst á því að vera píslavottur.  Ég ætla að það sé sannleikskorn í því.  Hinsvegar þykir mér líklegast að Jón hafi einfaldlega ekki kunnað á rangala kerfisins.  Ekkert vitað hvert hann gat snúið sér.  Né heldur hver hans réttur til aðstoðar og bóta var.

  Seint og síðar meir varð Jón þeirrar gæfu aðnjótandi að ramba inn á skrifstofu til Helga Seljan,  fyrrverandi alþingismanns en þá ritstjóra tímarits Öryrkjabandalagsins. 

  Í tímariti Öryrkjabandalagsins var vísnaþáttur.  Erindi Jóns til Helga var að lauma að honum vísu til birtingar í blaðinu.  Áður en Jón náði að snúa sér við var Helgi búinn að koma öllum hans hlutum í lag.  Þar á meðal að ganga frá langvarandi rugli og hnúti með skattamál Jóns.  Helgi kom Jóni á eðlileg ellilaun.  Nokkru síðar var hann jafnframt kominn með rúmgott húsnæði á öldrunarheimili í Hlíðunum.  Þar fékk hann mat og drykk á öllum matmálstímum.

  Eftir kynni Jóns af Helga blómstraði hann.  Helgi er einn örfárra embættismanna sem kunni lag á Jóni.  Þar að auki birti hann vísur eftir Jón í Öryrkjablaðinu.  Það þótti Jóni mikil upphefð.

  Á öldrunarheimilinu átti Jón að borga 25 þúsund krónur á mánuði (fyrir veitingar,  þvotta,  herbergi o.s.frv.).  Gíróseðlunum safnaði Jón samviskusamlega saman en borgaði aldrei neitt.  Í hvert sinn sem ég heimsótti Jón dró hann fram bunkann og sagði:  "Sjáðu hvað þessi er orðinn stór!"    

 Á nokkurra vikna fresti kallaði stjórn elliheimilisins Jón á sinn fund.  Þar var af nærfærni óskað eftir því að skuldamálið yrði leyst með góðri lendingu fyrir alla.  Stofnunin safnaði ekki peningum heldur þyrftu herbergin að standa undir útlögðum kostnaði.  Jón sagðist hafa fullan skilning á því.  Tveir kostir væru í stöðunni.  Annar - og sá sem Jón mælti eindregið með - væri sá að rukka menn sem skulduðu Jóni milljónir króna.  Þar færi fremstur í flokki Gvendur Jaki.  Næsti skuldunautur væri Eðvarð Sigurðsson.  

  "Rukkið þessa glæpamenn af fullum þunga," ráðlagði Jón og bætti við:  "Ég skal kvitta undir hvaða pappír sem er að ykkur sé heimilt að ganga að þeim í mínu nafni."

  Hinn kosturinn sem Jón benti á - en mælti ekki sérlega með - var sá að honum sjálfum yrði stungið inn í skuldafangelsi á Litla-Hrauni.  "Á tíræðisaldri skiptir mig ekki svo miklu máli hvar ég hef húsaskjól og fæði.  Ég held að ég eignist ekki fleiri vini þar en hér.  Sem er enginn!"

-----------------------------

Fleiri sögur af Jóni: Hér 

----------------------------- 

Ef smellt er á þennan hlekk -hér - og skrollað niður síðu Vísis þá neðst til vinstri má sjá frétt af eftirmála þess er Jón reif hátíðarræðu af Eðvarði Sigurðssyni á 1. maí hátíðarhöldunum 1975.       

Athugasemdir

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 20.4.2015 kl. 09:18]

Ótrúlegur maður þessi Jón, gaman að lesa þessar greinar þínar Jón. 

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 20.4.2015 kl. 19:56]

Ekki eru allir gamlir jafnaðarjálkar sem á þing hafa komið, innihaldslitlir gapuxar sem snúast blint í eigin sjálfhverfni.  Gaman að sjá  það!

[Jens Guð, 20.4.2015 kl. 20:25]

 Ásthildur Cesil,  takk fyrir það.  Það er gefandi að fleiri hafi gaman af þessum sögum en bara þeir sem þekktu Jón.  Hann var einhleypur og barnlaus,  auk þess að loka á samskipti við ættingja.  Þess vegna eru fáir til að halda sögunum af honum til haga.  Þær mega ekki gleymast.  

[Jens Guð, 20.4.2015 kl. 20:43]

  Bjarni,  Helga Seljan verður seint fullþakkað fyrir þá miklu hjálp sem hann veitti Jóni.  Það er alveg klárt að aðstoðin hefur kostað Helga mikinn tíma og fyrirhöfn.  Hann þurfti ekki að leggja Jóni þetta liðsinni.  Þeir þekktust ekkert fyrir heimsókn Jóns á skrifstofu hans.  Þetta var ekkert sem heyrði undir Helga.  Vissulega var Helgi vel tengdur,  sem fyrrverandi þingmaður.  Hann þekkti áreiðanlega rétta fólkið í sumum tilfellum.  Í öðrum tilfellum má ætla að viðbrögð embættismanna við erindi frá Helga Seljan hafi verið önnur og jákvæðari en símtal frá einhverjum reiðum Jóni úti í bæ.  

  En Jón hafði leitað til margra eftir aðstoð áður en hann hitti Helga.  Til að mynda starfandi forsætisráðherra og fleiri starfandi ráðherra og þingmanna.  Það kom aldrei neitt út úr því annað en vonbrigði og leiðindi.  Þeir höfðu engan áhuga á erindi Jóns og nenntu ekki að setja sig inn í neitt.  Lugu því að þeir myndu "kanna málið" og hafa samband og eitthvað svoleiðis.  Það var aðeins snakk sem skilaði aldrei neinu.

[Jens Guð, 2.5.2015 kl. 17:59]

 „Ef Eðvarð er vinur minn óska ég að eiga sem flesta óvini — sagði Jón Þorleifsson, sem mótmœlir því að vera kallaður gamall baráttufélagi Eðvarðs ,,Ég vil mótmæla þvl, sem fram kom í frétt Visis 2. mal, að ég sé einhver ræðuþjófur. Þegar ég tók ræðuna af Eðvarð Sigurðssyni á útsamkomunni 1. mal var það að- eins til að mótmæla þvl, að Eðvarð kæmi þarna fram sem slikur," sagði Jón Þorleifsson, verkamaður, er hann leit inn á rltstjórn Visis. „Mig langaði lika að sjá, hvort lög og réttur væru alltaf jafn svifasein, en á ræðunni hafði ég engan áhuga. Jafnframt var þetta til að vekja athygli á máli, sem á að þagga niður." Orðum sinum til áherzlu rétti Jón bækling yfir borðið. Bæklingur þessi heitir Nutíma kviksetning og er eftir Jón. 1 honum lýsir hann viðureign sinni við forráðamenn verkalýðsfélagsins Dagsbrúnar sérstaklega og viö kerfið i heild, eftir að hann varð fyrir slysi sem gerði það aö verkum, að hann þolir ekki alla vinnu. Bæklingur þessi mun fást i bókabúðum og talar enga tæpitungu. „Hefði ég viljað koma i veg fyrir að Eðvarö gæti flutt þessa ræðu," sagði Jón, „var mér I lófa lagið að rifa hana — eða slá Eðvarð, ef ég væri geöbilaður, eins og hann hefur sagt um mig. En það er einkennilegt, ef ekkert segist á þvi að beita mig atvinnurógi og valda mér margföldum skaða I fjölda ára. Ef Eðvarö er vinur minn, óska ég þess að eiga sem flesta óvini!" -SH