Þegar Paul McCartney yfirtók frægustu hljómsveit heims

  9. október 1956 fagnaði ungur drengur í Liverpool í Englandi 16 ára afmæli.  Hann hét John Lennon.  Nokkrum dögum síðar stofnaði hann hljómsveit,  The Quarrymen.  Hún spilaði svokallaða skiffle tónlist.  John söng og spilaði á gítar.  Hljómsveitin fékk nóg að gera.

  Um sumarið gekk 15 ára piltur,  Paul McCartney, til fundar við John.  Hann langaði í hljómsveitina.  John dáðist að tónlistarhæfileikum hans og bauð hann velkominn um borð.

  Skólabróðir Pauls,  George Harrison,  var lipur gítarleikari.  Hann var aðeins 14 ára.  Á þessum aldri munar miklu um hvert ár.  John hugnaðist ekki að verða barnapía.  Paul suðaði og fékk að leyfa George að djamma með hljómsveitinni.  Hann náði að heilla John seint og síðarmeir.

  Eftir nokkrar mannabreytingar endurnefndi John hljómsveitina The Beatles,  kölluð Bítlarnir á Íslandi.  1962 tók Ringo Starr við trommukjuðunum.  Þar með var hljómsveitin komin í sitt endanlega horf.  Hún var alla tíð hljómsveit Johns.  Hann réði ferðinni,  samdi og söng flest lögin.  Hann lagði þó ríka áherslu á að Bítlarnir væru hljómsveit jafningja.  Hún lagði undir sig heimsmarkaðinn svo rækilega að aldrei verður saman jafnað.

  Adam var ekki lengi í Paradís.  Vinsældirnar og frægðin fóru að þjaka John.  Hann var varð óhamingjusamur.  Hann varð faðir án áhuga á því hlutverki.  Hann var í ástlausu hjónabandi.  Honum þótti Bítlarnir vera sirkusatriði.  Hvorki öskrandi áheyrendur né Bítlarnir sjálfir heyrðu hvað fór fram á sviðinu.  Að auki hafði hann ekki unnið úr ótal áföllum æskuáranna.  Foreldrarnir stungu drenginn af og hann hitti þau ekki fyrr en á fullorðinsárum.  Ströng og snobbuð frænka hans ól hann upp.  Hún var ekkert fyrir að faðma eða knúsa barn.  Maður hennar var hressari.  Hann dó er John var 12 ára.  Þegar hann á unglingsárum hitti mömmu sína var hún drepin af ölvuðum bílstjóra.  Áfram mætti lengi telja.

  1966 féllst umboðsmaður Bítlanna,  Brian Epstein,  á að hljómsveitin hætti hljómleikahaldi.  Ári síðar dó hann.  Það var enn eitt áfallið.  Hann hafði leitt hljómsveitina frá fyrstu skrefum og í gegnum ofurvinsældirnar.  Viðbrögð Johns voru að hella sér út í harða eiturlyfjaneyslu.  Upp frá því var hann hálfur út úr heimi,  áhugalítill og latur.  

  Viðbrögð Pauls voru ólík.  Hann var og er mjög ofvirkur en líka stjórnsamur.  Hann tók eiginlega við af Brian Epstein.  Bókaði hljómsveitina í hin ýmsu verkefni með misjöfnum árangri.  Verra var að ofríki hans pirraði George og Ringo.  Báðir hættu í hljómsveitinni um tíma.  Hinsvegar var Paul diplómatískari í samskiptum við John,  vitandi að hann léti ekki að stjórn.  Á síðustu Bítlaplötunum semur Paul, syngur og útsetur flest lög.

  Án ofvirkni Pauls og eftirrekstrar hefðu plötur Bítlanna orðið tveimur færri eða rúmlega það.

Jólagjöfin í ár!

  Út er komin meiriháttar svakaleg bók,  Born to Run - Sjálfsævisaga.  Í henni segir rokkgoðsögnin Bruce Springsteen sögu sína og hljómsveitarinnar E Street Band.  Ég er kominn með bókina í hendur og byrjaður að lesa.  Það er ekkert áhlaupaverk.  Hún er hnausþykkur doðrantur,  hátt í 700 blaðsíður.  Þær eru þétt skrifaðar með frekar smáu letri.  Þýðandi er Magnús Þór Hafsteinsson,  þekktur fyrir góðar og vandaðar þýðingar.

  Ég sé í hendi mér að bókin er ekki lesin á einu kvöldi.  Þetta er margra daga lestur;  margra daga skemmtun.  Ég geri betur grein fyrir henni að lestri loknum. 

 

Furðuvísa

  Í kjölfar Hamraborgarhátíðar,  Menningarnætur Reykjavíkur og Danskra daga í Stykkishólmi rann á mig ósjálfráð skáldagyðja.  Áður en ég vissi af hrökk upp úr mér furðuleg vísa.  Ég botna hvorki upp né niður í henni.  Inn í bullið blandaðist óvænt nafn á 56 ára Bítlalagi af plötunni "Sgt. Peppers...".  Ég kannast ekki við bragfræðina.  Kannski er hún útlend.  Fyrsta orð í annarri línu í báðum hendingum er það sama.  Líka fyrsta orð í þriðju línu.   

  Málhaltir hundar sátu á grindverki.

Þeir sleiktu í sig sólskinið af frímerki.

  Forstjórinn stóð þar hjá og glotti við fót.

Hann heimtaði að fá að fara á þorrablót

í maí

eins og Lucy in the Sky.

 

  Hundarnir þorðu ekki að segja neitt.  

Þeir fóru út í hött eins og yfirleitt.

  Forstjórinn vissi vel að hann fengi sitt.

Jafnvel þó hann þyrfti að gera hitt

í maí

eins og Lucy in the Sky.  

 

Bestu vísnasöngvarnir

  Singersroom er bandarískt málgagn R&B og sálartónlistar (soul).  Þar á bæ er þó líka fjallað um aðra tónlistarstíla.  Til að mynda birtist þar á dögunum áhugaverður listi yfir bestu vísnasöngva sögunnar (folk songs).  Listinn ber þess merki að vera tekinn saman af Bandaríkjamönnum.  Þó slæðast þarna með lög með sænsk-enska Cat Stevens og enska Nick Drake. 

  Hvað svo sem segja má um listann þá eiga öll lögin heima á honum.

 

1.  This Land Is Your Land - Woody Guthrie

2.  Irene - Leadbelly (líka þekkt sem Goodnight Irene)

3.  Little Boxes - Melvina Reynolds (Þekkt hérlendis sem Litlir kasssar í flutningi Þokkabótar)

4.  If I Were A Carpinter - Tim Hardin

5.  500 Miles - Hedy West

6.  The Big Rock Candy Mountain - Harry McClintock

7.  Blues Run The Game - Jackson C, Frank

8.  Wild World - Cat Stevens

9.  If I Had A Hammer (Hammer Song) - Pete Seeger

10. Freight Train - Elizabeth Cotten

11. The Times They Are A-Changin´ - Bob Dylan

12. Blue Moon Of Kentucky - Bill Monroe

13. Candy Man - Mississippy John Hurt

14. Deep River Blues - Doc Watson

15. Pink Moon - Nick Drake

Varasamt að lesa fyrir háttinn

  Fátt gleður meira en góð bók.  Margur bókaormurinn laumast til að taka bók með sér inn í svefnherbergi á kvöldin.  Þar skríður hann undir sæng og les sér sitthvað til gamans og til gagns.  Þetta hefur löngum verið aðferð til að vinda ofan af erli dagsins í lok dags.  Svífa síðan á bleiku skýi inn í draumaheim. 

  Þetta getur verið varasamt á tækniöld.  Bækur eru óðum að færast af pappír yfir í rafrænt form.  Vandamálið er að á skjánum glampar blátt ljós svo lítið ber á.  Það ruglar líkamsklukkuna.  Þetta hefur verið rannsakað.  Sá sem les af skjá er lengur að falla í svefn en þeir sem lesa á pappír.  Svefn þeirra er grynnri og að morgni vakna þeir síður úthvíldir.

 

.

 

 

 

 

Hvað ef?

  Oft er fullyrt að Bítlarnir hafi verið réttir menn á réttum stað á réttum tíma.  Það skýri ofurvinsældir þeirra.  Velgengni sem á sér ekki hliðstæðu í tónlistarsögunni.  Enn í dag eru þeir ráðandi stórveldi og fyrirmynd 60 árum eftir að þeir slógu í gegn og 52 árum eftir að hljómsveitin snéri upp tánum. 

  Bítlarnir voru EKKI á réttum stað þegar þeir hösluðu sér völl.  Þeir voru staðsettir í Liverpool sem á þeim tíma þótti hallærislegasta krummaskuð.  Þetta var hafnar- og iðnaðarborg;  karlar sóttu pöbbinn á kvöldin, rifust, slógust og konur voru lamdar heimafyrir.  Enskuframburður þeirra var hlægilegur.  Það voru ekki forsendur fyrir því að Liverpool guttar ættu möguleika á frægð og frama.  John Lennon sagði að það hafi verið risapólitík þegar Bítlarnir ákváðu í árdaga að halda Liverpool-framburðinum. 

  Spurning um tímasetninguna.  Hún var Bítlunum í hag.  Það var ládeyða í rokkinu 1963.  Hinsvegar hefðu Bítlarnir sómt sér vel á hátindi rokksins 1955-1958,  innan um Presley, Chuck Berry,  Little Richard,  Jerry Lee Lewis,  Fats Domino og Buddy Holly.  

  Bítlarnir hefðu líka spjarað sig vel 1965 eða síðar með Beach Boys og The Byrds.  

  Það sem skipti ÖLLU máli var að Bítlarnir voru réttir menn.  Og rúmlega það.  Þeir hefðu komið, séð og sigrað hvar og hvenær sem er.

Skemmtisögur

 

  Út er komin sjötta bókin í flokknum Skagfirskar skemmtisögur.  Hún er kyrfilega merkt tölunni 6.  Undirtitill er Fjörið heldur áfram.

  Eins og fyrri bækurnar er það blaðamaðurinn Björn Jóhann Björnsson sem skráir sögurnar.  Þær eru á þriðja hundrað.  Þær er ljómandi fjölbreyttar.  Sumar með lokahnykk (pönslæn).  Aðrar eru meira lýsing á spaugilegri stemmningu.  Svo eru það stökurnar,  limrurnar og lengri vísur.   

  Þrátt fyrir að sögurnar séu um nafngreinda Skagfirðinga þá er ekki þörf á að vera Skagfirðingur til að skemmta sér vel við lesturinn.  Ég er Skagfirðingur og kannast við flesta í bókinni.  Þó ekki alla.  Ég skemmti mér alveg jafn vel við lestur um þá ókunnugu. 

  Hér eru nokkur sýnishorn:

  Að loknu stúdentsprófi í MA fór Baldur í guðfræði í Háskóla Íslands og lauk þaðan cand. theol. prófi árið 1956.  Á háskólaárunum bjó hann á Nýja stúdentagarðinum.  Þar var aðeins einn sími til afnota fyrir stúdenta, og þótti ekki vinsælt ef menn héldu honum mjög lengi,  einkum á annatíma.

  Eitt sinn hafði síminn verið upptekinn dágóða stund og voru margir farnir að bíða og huga að því hver væri að tala.  Reyndist það vera Baldur,  en hann bandaði mönnum frá sér og kvaðst vera að tala í landsímann.  Vissu menn þá að hann var að tala við föður sinn,  Vilhelm símstöðvarstjóra.  Þurfti Baldur því ekki að hafa miklar áhyggjur af kostnaði við lengd símtalsins.

  Öðru hverju opnuðu samnemendur Baldurs dyrnar á símklefanum,  en heyrðu aðeins mas um einskis verða hluti og þar kom að einhver spurði Baldur hvort hann væri ekki að verða búinn.

  "Jú," svaraði Baldur,  "ég er að koma mér að efninu."  Og í því að dyrnar á klefanum lokuðust heyrðist Hofsósingurinn segja:

  "En án gamans, er amma dauð?"

  Jón Kristjánsson, fv. ráðherra og þingmaður Framsóknarflokksins,  er alinn upp í Óslandshlíðinni.  Ungur að árum,  líklega 16 ára,  var hann að koma af balli á félagsheimili þeirra sveitunga,  Hlíðarhúsinu.  Fékk hann far út á Krók með Gísla í Þúfum og Árna Rögnvalds.  Var létt yfir mannskapnum og gekk flaska á milli.  Árni var undir stýri og heyrði Jón þá margar sögurnar fjúka milli hans og Gísla.

  Ein sagan hjá Árna var af ónefndum blaðamanni sem kom á elliheimili til að taka viðtal við 100 ára konu.  Var hún m.a. spurð hvað hún hefði verið gömul er hún hætti að hafa löngun til karlmanns.  Þá mun sú gamla hafa svarað: 

  "Þú verður að spyrja einhverja eldri en mig!"

  Guddi var alltaf eldsnöggur til svars og þurfti aldrei að hugsa sig um.  Um miðjan áttunda áratuginn kom hann sem oftar í heimsókn í Hrafnhól í Hjaltadal.  Þetta var að vori til.  Guðmundur bóndi var að stinga út úr fjárhúsunum.  Guddi greip gaffal og bar hnausana út.  Hann keðjureykti en lét það ekki trufla sig við vinnuna,  sígaretturnar löfðu í tannlausum gómnum.  Ungur drengur varð vitni að hamaganginum og spurði: 

  "Hvers vegna reykir þú svona mikið,  Guddi?"

  Hann svaraði um hæl:

  "Þeir sem vinna mikið þurfa að reykja mikið!"

  Eitt sinn bar gest að garði á Silfrastöðum,  sem spurði Steingrím frétta á bæjarhlaðinu.  Hann var þá með eitthvað af vinnufólki,  enda hafa Silfrastaðir jafnan verið stórbýli. 

  "Ja,  það drapst hér kerling í nótt,"  svaraði Steingrímur við gestinn,  og bætti við:  "Og önnur fer bráðum."

  Margir áttu leið í Búnaðarbankann til Ragnars Pálssonar útibússtjóra,  þeirra á meðal Helgi Dagur Gunnarsson.  Eitt sinn hafði hann verið í gleðskap og þokkalega vel klæddur mætti hann í bankann og bað Ragnar um lán.  Ragnar sagðist ekki sjá ástæðu til að lána mönnum,  sem klæddust jakkafötum á vinnudegi!  Helgi sagði ástæðu fyrir því.

  "Sko," sagði hann,  "ég er svo blankur að ég á ekki fyrir gallabuxum og þetta er það eina sem ég á eftir."

  Ragnar tók þessa skýringu góða og gilda.  Helgi fékk lánið og daginn eftir mætti hann til Ragnars í gallabuxum sem hann hafði keypt sér!"

  Maður einn á Króknum fór í verslunina Gránu í hverri viku og keypti yfirleitt það sama í hvert skipti af helstu nauðsynjum.  Í Gránu voru vörurnar keyptar "yfir borðið" og fólk lagði inn lista eða sagði afgreiðslufólkinu hvað það vanhagaði um.  Sagan segir að hér hafi Jón Björnsson verið á ferð,  kallaður Jón kippur,  en það hefur ekki fengist staðfest.  Einn daginn tók afgreiðslukona hjá Kaupfélaginu eftir því að maðurinn bað um tvær klósettrúllur,  en yfirleitt hafði hann bara beðið um eina.  "Stendur eitthvað til?"  spurði konan og maðurinn svaraði: 

  "Ég ákvað að gera vel við mig í þetta skiptið!" 

 

Ný ljóðabók og hljómplata

 Það hefur verið afskaplega ánægjulegt að fylgjast með Ólafi F. Magnússyni eftir að hann settist í helgan stein.  Reyndar líka áður.  Hann var besti borgarstjóri Reykjavíkur.  Eftir það tímabil tók við nýr - og kannski óvæntur - ferill. Frjó og farsæl sköpunargleði fór á flug.  Hann yrkir kjarnyrt kvæði á færibandi,  semur viðkunnanleg söngræn lög og vex stöðugt sem ágætur söngvari.

  Nú er komin út hans þriðja ljóðabók,  Ég vil bæta mitt land.  Eins og í fyrri bókum eru þetta ættjarðarljóð,  heilræðisvísur og allskonar.  Meðal annars um margt nafngreint fólk.  Eitt kvæðið heitir Eivör Pálsdóttir:

Holdtekju listar með hárið síða,

hátónagæði með fegurð prýða.

Sönglóan okkar færeyska fríða,

flögrar um eins og sumarblíða.

  Bókinni fylgir 13 laga hljómdiskur.  Þar af eru 9 áður óútgefin lög.  Hin eru sýnishorn af fyrri þremur diskum Ólafs.  

  Söngurinn er afgreiddur af Ólafi og Páli Rósinkrans,  svo og óperusöngvurunum Elmari Gilbertssyni,  Guðlaugu Dröfn Ólafsdóttur og Ingibjörgu Aldísi Ólafsdóttur.  Útsetningar og hljóðfæraleikur eru að mestu í höndum galdrakarlsins Vilhjálms Guðjónssonar.  Gunnar Þórðarson kemur líka við sögu. 

      

Flott plata

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 - Titill:  Bláturnablús

 - Flytjandi:  Gillon

 - Einkunn:  ****

  Gillon er listamannsnafn Gísla Þórs Ólafssonar.  Hann er Skagfirðingur,  búsettur á Sauðárkróki.  Hann hefur sent frá sér fjölda ljóðabóka og hljómplatna.  Allt vænstu verk.  Á nýjustu afurðinni,  plötunni Bláturnablús,  eru öll lögin og ljóðin frumsamin.  Gillon syngur að venju og spilar á kassagítar og bassa.  Hans hægri hönd er upptökustjórinn Sigfús Arnar Benediktsson.  Hann spilar á trommur,  rafgítar,  gítarlele og ýmis hljómborð.

  Söngstíll Gillons er "spes".  Hann er í humátt eins og sitt lítið af Megasi,  Bjartmari og Birni Jörundi.  Stíllinn klæðir söngvana prýðilega.  Ljóðin eru í frjálsu formi og súrrealísk.  Sparlegu endarími bregður þó fyrir í einstaka ljóði.

  Platan er frekar seintekin.  Hún þarf nokkrar spilanir áður en fegurð laganna opinberast að fullu.  Kannski spilaði inn í hjá mér að við fyrstu yfirferðir var athyglin á hugmyndaríku og skemmtilegu ljóðunum.  

  Útsetningar og hljóðfæraleikur eru snyrtileg og smekkleg.  Enginn brjálaður hávaði og læti.  Lögin flest róleg eða á hóflegum millihraða.  Það er heldur poppaðra yfirbragð en á fyrri plötum Gillons.  Til að mynda lýkur plötunni á "sing-along" tralli Gillons og þriggja kvenna.  Gott niðurlag á flottri og skemmtilegri plötu.

  Teikning Óla Þórs Ólafssonar á framhlið umslagsins er virkilega "töff".     

 

Mögnuð saga á bakvið smellinn

  Paul Simon er í hópi bestu söngvaskálda tónlistarsögunnar.  Mörg laga hans hafa trónað á toppi vinsældalista út um allan heim.  Bæði í flutningi hans sjálfs sem sólólistamanns, sem og annars helmings dúettsins Simon & Garfunkel;  og ennfremur í flutningi annarra. 

  Frægasta lag hans er "Bridge over troubled water".  Fast á hæla þess kemur "The sound of silence".  Forsaga þess lags er eftirfarandi:

  Gyðingurinn Art Garfunkel fór í Columbia-háskólann í Bandaríkjunum.  Herbergisfélagi hans á heimavistinni var Sandy Greenberg. Fljótlega uppgötvaðist að hann var með skæðan augnsjúkdóm sem leiddi til blindu.  Hann féll í þunglyndi.  Gafst upp á lífinu og einangraði sig með sjálfsvíg að markmiði.  Hélt heim í föðurhús fullur samviskubits yfir að verða baggi á fjölskyldunni.  Hann svaraði hvorki bréfum né símtölum.

  Art sætti sig ekki við þetta.  Hann keypti sér flugmiða á heimaslóðir Sandys.  Bankaði upp og sór þess eið að koma honum í gegnum háskólanámið.  Verða hans augu og námsfélagi.  Ekkert væl um blindu. 

  Til að Sandy upplifði sig ekki sem einstæðing uppnefndi Art sig "Darkness" (Myrkur).  Með dyggri hjálp Arts menntaðist Sandy, kom sér vel fyrir á vinnumarkaði og tók saman við menntó-kærustuna.

  Einn daginn fékk Sandy símtal frá Art.  Erindið var hvort hann gæti lánað sér 400 dollara (60 þúsund kall).  Hann væri að hljóðrita plötu með vini sínum,  Paul Simon,  en vantaði aur til að græja dæmið.  Svo vildi til að Sandy átti 404 dollara.  Honum var ljúft að lána Art þá.  Platan kom út en seldist slælega.  Ári síðar fór lagið "Sound of silence" óvænt á flug á vinsældalistum.  Texti Pauls Simons byggir á sambandi Arts og Sandys.