Sígaunar og íslensk vændiskona

  Sígaunar setja svip á miðborg Óslóar.  Þeir sitja á gangstéttum allan daginn alla daga (nema sunnudaga) í öllum veðrum.  Fyrir framan þá er pappamál.  Vegfarendur henda smáaurum í pappamálin um leið og þeir ganga framhjá.  Ég sá aldrei neinn setja annað en verðminnsta klink í pappamálin.  Ég sá heldur aldrei pappamálin nema rétt botnfull.  Líklegt má telja að sígaunarnir tæmi úr pappamálunum reglulega í vasa sína.  Næstum tóm pappamál laða fremur til sín smáaura en full pappamál. 

  Það er eitthvað dapurlegt við þetta.  Ég hef ekki sett mig inn í sögu sígauna.  Mér skilst að þeir séu meira og minna utanvelta í þjóðfélögum;  flakki um og búi við fátækt, ólæsi og sígaunastúlkur byrji að eignast börn um 14 ára aldur.  Það er að segja sígaunastúlkurnar séu 14 ára (ekki börnin þegar þau fæðast). 

  Kjör sígauna eru eitthvað misjöfn eftir löndum.  Í einhverjum tilfellum eru þeir réttlausir:  Komast ekki inn á vinnumarkað; hafa ekki aðgang að heilbrigðiskerfi, fá ekki atvinnuleysisbætur né ellilífeyri.  Kostur þeirra er að betla,  spila músík og stela.  Í stað þess að ganga í opinbera leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla er sígaunabörnum kennt að stela.  Vasaþjófnaður er listgrein,  náskyld sjónhverfingum.  Algengt mun vera að sígaunakonur bjóði upp á spádóma gegn greiðslu.  Ég rakst ekki á neina spákonu í Ósló.  Hinsvegar gekk ég fram á íslenska vændiskonu í Ósló.

  Þannig var að ég staldraði örstutt við hjá fullorðnum sígauna á meðan ég smalaði saman handa honum nokkrum aurum.  Í þann mund sem ég hélt för minni áfram kom þar að ung,  falleg, ljóshærð og vel klædd kona.  Hún beygði sig niður að betlaranum, ávarpaði hann á ensku og gaf honum sígarettu.  Konan afsakaði sig með þeim orðum að hún væri ekki með neinn pening á sér.  Hún væri vændiskona frá Reykjavík og vinnutími hennar ekki hafinn.  Hinsvegar lofaði hún sígaunanum því að ef hann yrði ennþá þarna seint um kvöldið þá myndi hún svo sannarlega gefa honum pening.  Þangað til yrði sígarettan að duga.  Ég varð stoltur af landa mínum.  Hefði ég verið með íslenska fánann við hönd er næsta víst að ég hefði flaggað honum.

  Sígaunar eru ekki þekktir fyrir að ráðast með stórskotaliði inn í lönd,  sprengja upp fólk og mannvirki, útrýma kynþáttum eða salla niður ungliðahreyfingar jafnaðarmanna.  Aftur á móti hafa sígaunar skemmt mörgum með söng og hljóðfæraleik.  Ég saknaði þess að þeir væru ekki að "böska" í Ósló.  Aðeins einu sinni varð ég var við sígauna spila á harmónikku.  

Athugasemdir

[Sveinn R. Pálsson, 4.11.2011 kl. 08:40]

Þeir munu vera ættaðir frá Indlandi og vilja bara lifa svona lífi. Okkur þykir þetta dapurlegt en þó má sjá ýmislegt ágætt við svona líf, til að mynda sökkva þeir sér ekki í skuldir sem þeir þurfa að þræla fyrir það sem eftir er ævinnar, heldur lifa við nægjusemi frá degi til dags.

Ég hlustaði stundum á sígaunana spila þegar þeir voru hérna. Ekki var kunnáttan neitt sérstaklega mikil hjá flestum sýndist mér, en þó var einhver yndisleg angurværð og tregi í tónunum, sem var heillandi.

Það er ljósmyndasýning í Kringlunni núna, þar sem eru myndir af sígönum. Einnig eru þar myndir af bráðfallegu Írsku flökkufólki sem kallast Irish Travellers. Þeir munu vera um 50.000 samtals, en fjöldinn er nokkuð óljós.

Fjölbreitileikinn er töluverður í Evrópu af allskyns fólki, en er þó lítill viðað við önnur svæði eins og t.d. Asíu og Afríku.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 11:08]

  Sveinn, takk fyrir þessa fróðleiksmola.  Spánverji, sem dvaldi á sama gistiheimili og ég í Ósló, tjáði mér að á Spáni hafi margt verið gert til að laga sígauna að spænsku þjóðfélagi. Sumum hefur víst gengið ágætlega að koma inn úr kuldanum en hann nefndi mér líka brosleg/dapurleg dæmi um hluti sem hafa farið úrskeiðis vegna ólíkra viðhorfa sígauna og rótgróinna Spánverja.

  Nokkuð hátt hlutfall sígauna á Spáni í dag kann að lesa og skrifa (gott ef ekki drjúgur meirihluti);  einnig eru margir þar í fastri vinnu og með fasta búsetu. 

  Skemmtileg tilviljun:  Sonur minn sagði mér í gær frá heimildarmynd sem hann sá um írsku flakkarana.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 4.11.2011 kl. 11:36]

Þetta er algjörlega þeirra val. Ég vorkenni þeim ekkert.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 11:55]

  Gunnar Th., þetta er vissulega þeirra val. Svo er spurning hverjir valmöguleikar eru hjá stelpu sem byrjar að hrúga niður börnum 14 ára gömul, ólæs og hefur aldrei umgengist eða kynnst öðrum en sígaunahópnum sem hún tilheyrir. Mér skilst að sumsstaðar sæti þetta fólk stöðugum ofsóknum, sé hrakið burtu hvar sem það sest að og standi ekki til boða föst búseta, skólaganga, föst vinna...

  Að einhverju leyti er vandamálið samfélagslegt.  Hvort sem sígaunar eru 5 milljónir eða 8 milljónir þá fylgir þessu vandamál sem snýr að öllum.  Vasaþjófnaður er hvimleiður og eiginlega allur annar þjófnaður. Afleiðingar eru aukið álag á löggæslu (með tilheyrandi kostnaði), hærri tryggingagjöld og alls konar leiðindi.

  Betra er þegar sígaunar spila músík og fá greitt fyrir.  Þá kaupa þeir sér samloku og kaffibolla og taka þátt í hagkerfinu.

[Svanur Gísli Þorkelsson, 4.11.2011 kl. 11:57]

Sæll Jens. Góð grein hjá þér sem vekur fólk til umhugsunar um hlutskipti Róma fólksins. Hér er að finna grein sem ég tók saman fyrir nokkru  um sögu þess og uppruna.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 4.11.2011 kl. 12:27]

Fróðlegur pistill og athugasemdir,sem vekja upp spurningar.  Ánægjulegt að sjá að útrásin er ekki dauð úr öllum æðum sbr. íslensku vændiskonuna ;-)

Þó ég hafi nokk gaman af írskri tónlist og svona aðeins hnusað af henni, þá hef ég ekki heyrt um þetta flökkufólk. Fjallar þó margur textinn um flakkara.  Eru þetta þá blöndur Íra við Rómafólkið? Er þessi fjöruga írska tónlist kanski að hluta frá Sígaunum? 

[Gunnar Th. Gunnarsson, 4.11.2011 kl. 12:28]

Gerðar hafa verið margar tilraunir í V-Evrópu að hjálpa þessu fólki til mennta, atvinnu o.fl. en það kærir sig ekki um aðstoðina. Dæmi eru um að einstaklingar innan sígaunafjölskyldna sem hafa breytt lífstíl sínum í átt til vestrænnar menningar, hafi verið útskúfaðir af fólki sínu og jafnvel drepnir.

[Sveinn R. Pálsson, 4.11.2011 kl. 16:54]

Varðandi það, hvort Írska flökkufólkið sé komið til vegna blöndunar við sígauna, þá held ég að svo sé ekki. Þeir eru mjög ólíkir útlits, auk þess sem strangar reglur gilda um mægðir út fyrir hópinn, sem virðist vera forsenda þess að svona hópar dafni.

Varðandi það, að sumir sígaunar hafi tekið upp lífsstíl vesturlandamanna, má einnig benda á, að margir vesturlandamenn hafi tekið upp þeirra lífsstíl. Til dæmis lifðu margir íslendingar þannig á góðæristímanum, að flakka nánast stöðugt um heiminn. Maður hitti stundum fólk, sem var nýkomið úr einni utanlandsferð og var á leiðinni í þá næstu og þannig koll af kolli. Í einni veislu sem ég fór í árið 2007 voru allir gestirnir nýkomnir úr ferðalagi og voru á leið í það næsta. Það fylgir því viss slökun að ferðast, má vera að fólk sé að sækja í það með öllum þessum ferðalögum, án þess að gera sér grein fyrir því. 

Einnig má segja um ykkur popparana, að þið eruð hálfgerðir sígaunar. Flakkið um og spilið fyrir pening. Sérstaklega á þetta við um súpergrúppurnar sem ferðast um með heilu fjölskyldurnar í fjölda ára.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 19:15]

  Svanur Gísli,  bestu þakkir fyrir ábendinguna.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 20:24]

  Gunnar Th.,  það eru margar hliðar á þessu.  Það mun rétt vera að sígaunar geti verið grimmir innan hópsins.  Hinsvegar munu líka vera mörg dæmi þess að vel hafi til tekist með að rjúfa einangrun sígauna.  Sumir hafa náð að koma sér vel fyrir og njóta virðingar bæði utan og innan sígaunasamfélagsins. Best hefur þetta gengið á Spáni, að því er mér skilst. Þar situr eða sat á spænska þinginu einn virtur sígauni. Gott ef hann á ekki einnig sæti á Evrópuþingi og hefur doktorsgráðu.

  Sígaunahljómsveitin Gipsy Kings nýtur vinsælda og virðingar út um allan heim.

  Nasistar hafa löngum haft horn í síðu sígauna.  Á síðustu öld slátruðu þýskir nasistar fjölda sígauna. Ég held að það hafi verið útrýmingaráætlun í gangi.  Nasistar eru enn í dag að slátra sígaunum,  kveikja í hýbýlum þeirra og svoleiðis.  Það er óskemmtilegt.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 20:27]

  Bjarni,  ég veit ekkert um þessa írsku flakkara.  Ég held að þeir séu ekki skyldir sígaunum.  Dæmigerð írsk músík er ekki tengd sígaunamúsík.  Ég veit ekki hvort írsku flakkararnir eru með aðra útgáfu af írskri músík.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 20:34]

  Sveinn,  flökkueðlið er ríkt í Íslendingum.  Ég var einmitt að lesa um Auði djúpúðgu landnámskonu í Hvammi.  Hún fór eins og jó-jó á milli Noregs, Orkneyja, Færeyja, Íslands... Hún gifti börn sín og börn hér og þar á þessu flakki. Einn af afkomendum hennar var Þrándur í Götu í Færeyjum.  Ég hafði ekki hugmynd um það fyrr en Eivör benti mér á þetta.

  Allar götur síðan hafa Íslendingar verið á stöðugu flakki.  Á tímabili voru sett höft og bönn á flakk Íslendinga.  Það var ómögulegt að hafa þá á þessu stöðuga flakki.

[Óskar Arnórsson, 4.11.2011 kl. 22:05]

Það er ótrúlegur misskilningur gagnvart sígaunum, jafnvel í löndum það sem þeir eru algengir. það er búið að niðurlægja þá og kenna fólki að þeir séu "antisócial", taki létt upp hnífin og steli öllu steini léttara. Og þeir stela. Enn ekkert meira enn aðrir þjóðflokkar. Það sést á tölum úr fangelsum á Vesturlöndum að þeir eru ekkert sérlega áberandi miðað við aðra þjóðfélagshópa.

Það er eðlilegt að þetta fólk sé á flakki því það á ekkert land. Þeir hafa ekki gert eins og Gyðingar, rifið síðu úr biblíunni og látið þinglýsa því sem afsali fyrir landi sem þeir aldrei hafa átt.

Mér líkar vel við "Róma" eins og þeir eru víða kallaðir, lisrænir, skapmiklir og oftast skemmtilegir. Mér er alveg sama þó þeir steli, þeir stela aldrei til að safna auði, bara til að gefa börnum sínum mat....

Rómafólk hefur alla vega vit á því að vilja ekki vestræna menningu. Enda er komið í ljós í dag að um er að ræða ómenningu og mistök sem gæti leitt til þess að tugmilljónir manna neyðast til að fara að lifa eins og Rómar. Þá verður það líklegast þeirra hlutverk að kenna fólki sem hefur orðið undir í báráttunni að halda uppi dauðadæmdum vestrænum lífsstíl, að lifa af.

[Jens Guð, 4.11.2011 kl. 22:30]

  Óskar, takk fyrir þetta áhugaverða og fróðlega innlegg.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 5.11.2011 kl. 00:29]

Sérfræðingur segir hérna í Afenpostinum segir að viðhorf margra gagnvart romafólki - sé í rauninni bara réttlæting á eigin rasisma

http://www.aftenposten.no/nyheter/uriks/ndash-Romfolk-er-europeere-5352436.html

,,Wippermann påpeker at vi gir romfolket skylden for vår egen rasisme. De er kriminelle, snyltere, uansvarlige osv., og våre holdninger er dermed berettiget. Men rasismen ligger i oss, ikke hos dem.

- Det finnes ingen «sigøynerkriminalitet», selv om det finnes kriminelle romfolk. Og ikke alle fattige er rom, eller alle rom fattige. Fattigdom er et sosialt problem, ikke noe etnisk.

Wippermann avviser at det foregår massevandringer av romfolk, slik det kan se ut i media. De fleste er fastboende.

Holocaust

Holdningene til romfolket er nedarvet over århundrer, som antisemittismen. For jødene ble det annerledes etter krigen.

- Men hadde det ikke vært for staten Israel, hadde vi ikke snakket om Holocaust i dag. Romfolket har ingen stat, påpeker han.

For jødene er Holocaust «Shoah», tilintetgjørelsen, for romfolket «Porrajmos», fortærelsen. For også de skulle utryddes av nazistene. De ble forfulgt både for sin etnisitet, og fordi de var «bastarder». Gruppen har i liten grad fått krigsskadeerstatning, og så langt bare i Tyskland."

[Leifur (IP-tala skráð) 5.11.2011 kl. 03:45]

Ekki er það nú alveg rétt hjá Óskari að þeir steli bara fyrir börnin sín. Veit að þeir eru býsna stórir í eiturlyfjabraski á Spáni. En hinu er ég sammála að skemmtilegir eru þeir og listrænir. Að fara á alvöru sígauna flamenco show er meiriháttar upplifun. Held að önnur eins ástríða þekkist varla í tónlist með öllum sínum dönsum, gítarleik, áslætti, klappi, steppi og blóðheitri tjáningu.

[Jens Guð, 5.11.2011 kl. 08:06]

  Ómar Bjarki,  það er klárlega margt til í þessu hjá Wipperman.

[Jens Guð, 5.11.2011 kl. 08:11]

  Leifur,  það er næsta víst að misjafn sauður sé í jafn fjölmennum hópi og sígaunum sem telur fjölda milljóna. Allt upp í 5 - 8 millur.  Þar fyrir utan skilst mér að mikill munur sé á hinu og þessu í viðhorfum og hegðunarmunstri sígauna eftir því hvort þeir teljast vera spænskir, búlgarskir, rúmenskir eða annað.

[Siggi Lee Lewis, 5.11.2011 kl. 12:35]

Ég var á rölti á Karl Joans Gate í Oslo í sumar og var með popp poka í hendi. Þá veifaði einn sígauninn pappamálinu að mér. Ég hellti smá poppi í glasið og hann varð hissa. Svo klappaði ég honum á kollinn og brosti til hans. Hann var mjög hissa og leit ofaní glasið sitt. Þess má til gamans geta að ég var frekar drukkinn.

[Óskar Arnórsson, 5.11.2011 kl. 13:27]

Leifur. Já já það eru sígaunar til í öllum málaflokkum. Og sem eiturlyfjabarónar líka. Og bara á norurlöndum er stór munur á kúltur líka. Vilja íslendingar vera vera undir sama hatti og sígaunar sem þjóðfélagshópur? Ræður útlenskur banki einhverntíma íslending í bankastörf? Er til heiðarlegur íslendingur?

Fordómar knúið áfram af fólki sem með slæma samvisku er ákveðin mannsort. Þeir eru til í öllum löndum og algengir á Íslandi. Eiginlega hryllilega margir miðað við fjöldan á landinu. Hegðunarmunstur unglinga á Vestfjörðum er t.d. allt öðruvísi enn hegðunarmunstur unglinga í Reykjavík...

Um hvað snýst umræðan? Hvort íslendingar séu betra fólk enn sígaunar? Alls ekki...ég er með reynslu af báðum og myndi heldur kjósa að lifa í kringum sígauna enn landann yrði ég að velja...

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 5.11.2011 kl. 16:46]

Aðeins meir um íra og sígauna, hér er td. smá youtube stúfur.  Greinilegt að eitthvað hafa nú einhverjir fengið hjá einhverjum!

http://www.youtube.com/watch?v=fxTeoSlrXTg&feature=related

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 5.11.2011 kl. 19:46]

það má koma þvíað, að roma-fólk á 500-600 ára sögu á Norðurlöndum. Má til dæmis hér:

http://en.wikipedia.org/wiki/Norwegian_and_Swedish_Travellers

Að það er margt fróðlegt ef maður fer að lesa um þetta. Þeir koma td. til Danmerkur um 1400 - og þá er þeim tekið ágætlega. (maður spyr sig hvort enginn hafi ratað til Íslands á þeim tíma)

Ennfremur er hægt að komast að því að annar hópur svona farandmanna er í Noregi. Og þá innfæddur, að mér skilst, og eldri en Roma-Fólk. Dáldið merkilegt. þarf að skoða betur.

[Jens Guð, 6.11.2011 kl. 00:28]

  Ziggy Lee,  þetta var fallegt af þér.  Poppkorn er hollt og það hefur jákvæð áhrif á alla að fá klapp á kollinn.

[Jens Guð, 6.11.2011 kl. 00:28]

  Óskar,  góðir punktar hjá þér.

[Jens Guð, 6.11.2011 kl. 00:31]

  Bjarni,  takk fyrir þetta.  Ég á þetta lag með bandaríska vísnasöngvaranum Woody Guthrie frá því um miðja síðustu öld.  Þar er lagið sagt vera skoskt.

  Reyndar eru margir af þekktustu írsku pöbbasöngvum skoskir.  Til að mynda "Dirty Old Town" sem þekkt er í flutningi The Dubliners og The Pouges.

[Jens Guð, 6.11.2011 kl. 00:32]

  Ómar Bjarki,  bestu þakkir fyrir þennan fróðleik.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 6.11.2011 kl. 10:05]

Jú að uppruna er textinn og trúlega lagið líka, skoskt (skylt er írska skeggið skosku hökunni)og vísar til þess þegar maður nokkur af Roma kyni "fíflaði" kastalafrú eina og fékk bágt fyrir af hálfu lordsins!      Annað lag við texta um sama efni þekkjum við Íslendingar öllu betur, þökk sé snillingnum Jónasi Árnasyni. Það er nú líklega írskt.

http://www.youtube.com/watch?v=apFNX0M8-wg&feature=related

[Jens Guð, 6.11.2011 kl. 12:39]

  Bjarni,  takk fyrir myndbandið.  Það er líklegt að þetta lag sé írskt.