Áhrifamestu plötuumslögin

  Plötuumslög gegna veigamiklu hlutverki.  Þau móta að nokkru leyti viðhorf plötuhlustandans til tónlistarinnar og flytjandans.  Þegar best lætur renna umslag og tónlistin saman í eitt.  Gamlar rannsóknir leiddu í ljós að "rétt" umslag hefur áhrif á sölu plötunnar.  Til lengri tíma getur umslag orðið þátttakandi í nýjum straumum og stefnum í tónlist.  

  American Express Essentials hefur tekið saman lista yfir áhrifamestu plötuumslögin.  Hér er ekki verið að tala um bestu eða flottustu umslögin - þó að það geti alveg farið saman í einhverjum tilfelllum. Árlega koma á markað margar milljónir plötuumslaga.  Aðeins 0,0000000% þeirra verða almenningi minnisstæð.  

  Stiklum hér á stóru í rjóma niðurstöðu AEE:

 - Elvis Presley.  Fyrsta stóra plata hans og samnefnd honum.  Kom út 1956.  Stimplaði gítarinn inn sem tákn rokksins.  Á þessum tímapunkti var það brakandi ný og fersk blanda bandarískra músíkstíla á borð við blús og rokkabilly.

 - The Clash:  London Calling.  3ja plata Clash sem var önnur tveggja framvarðasveita bresku pönkbyltingarinnar (hin var Sex Pistols).  Útgáfuárið er 1979 og pönkið búið að slíta barnsskónum.  Clash var ekki lengur "bara" pönk heldur eitthvað miklu meira;  stórveldi sem sló í gegn í Ameríku umfram aðrar pönksveitir.  Umslagið kallast skemmtilega á við upphaf rokksins.  Ljósmyndin var ekki tekin fyrir umslagið.  Hún var eldri og fangaði augnablik þar sem bassaleikarinn,  Paul Simonon,  fékk útrás fyrir pirring.  "London Calling" var af amerískum fjölmiðlum - með Rolling Stone í fararbroddi - útnefnd besta plata níunda áratugarins.

  - Bítlarnir:  Revolver.  "Sgt. Peppers...",  "Hvíta albúmið", "Abbey Road" og "Revolver" togast á um áhrifamestu Bítla-umslögin.  "Revolver" kom út 1966 og var fyrst Bítlaplatna til að skarta "allt öðruvísi" umslagi:  teiknimynd af Bítlunum í bland við ljósmyndir.  Umslagið rammaði glæsilega inn að hljómsveitin var komin á kaf í nýstárlega tónlist á borð við sýrurokk, indverskt raga og allskonar.  Höfundur þess var góðvinur Bítlanna frá Hamborg,  bassaleikarinn og myndlistamaðurinn Klaus Voorman. 

  - Velvet Underground & Nicole.  Platan samnefnd hljómsveitinni kom út 1967 undir forystu Lou Reeds.  Umslagið hannaði Andy Warhol.  Platan og sérkennilegt umslag þóttu ómerkileg á sínum tíma.  En unnu þeim mun betur á með tímanum. 

 - The Rolling Stones:  Let it Bleed.  Önnur 2ja bestu platna Stones (hin er Beggars Banquet).  Kom út 1969.  Þarna er stofnandi hljómsveitarinnar,  Brian Jones,  næstum dottinn út úr henni og arftakinn,  Mick Taylor, að taka við.  Umslagið er af raunverulegri tertu og plötu.  Þetta var löngu fyrir daga tæknibrellna á borð við fótoshop. 

 - Patti Smith:  Horses.  AEE telur "Horses" vera bestu jómfrúarplötu sögunnar.  Útgáfuárið er 1975.  Umslagið rammar inn látlausa ímynd alvörugefna bandaríska pönk-ljóðskáldsins. 

 - Pink Floyd:  Wish You Were Here.  Valið stendur á milli þessarar plötu frá 1975 og "Dark Side of the Moon".  Ljósmyndin á þeirri fyrrnefndu hefur vinninginn.  Hún sýnir tvo jakkalakka takast í hendur.  Annar stendur í ljósum logum í alvörunni.  Hér er ekkert fótoshop.   

 - Sex Pistols:  Never Mind the Bollocks Heres the Sex Pistols.  Eina alvöru plata Sex Pistols.  Platan og hljómsveitin gerðu allt brjálað í bresku músíksenunni 1977.  Umslagið er vel pönkað en um leið er klassi yfir hönnunni og skæru litavalinu.  

 - Bruce Springsteen: Born in the USA.  1984 vísuðu umslagið og titillinn í þverbandarísk blæbrigði.  Undirstrikuðu að þetta var hrátt verkalýðsrokk;  bandarískt verkalýðsrokk sem kallaði á ótal túlkanir.  Þarna varð Brúsi frændi sú ofurstjarna sem hann er enn í dag.

 - Nirvana: Nevermind.   1991 innleiddi platan Seattle-gruggbylgjuna.  Forsprakkinn, Kurt Cobain,  fékk hugmyndina að umslaginu eftir að hafa séð heimildarmynd um vatnsfæðingu.  Hugmyndin um agnið,  peningaseðilinn,  var ekki djúphugsuð en má skoðast sem háð á græðgi.

 - Björk: Homogenic.  AEE segir þetta vera bestu tekno-plötu allra tíma.  Titillinn endurspegli leit Íslendingsins að hinum eina rétta tóni plötunnar 1997. 

 - Sigur Rós: ().  Fyrir íslenska hljómsveit sem syngur aðallega á bullmáli en semur fallega og áleitna tónlist er umslagið óvenjulegt og vel við hæfi.  Svo segir AEE og áttar sig ekki á að söngur Sigur Rósar er aðallega á íslensku.  Reyndar á bullmáli á (). Platan kom út 2002.

Athugasemdir

[Sigurður I B Guðmundsson, 5.2.2022 kl. 11:54]

Þú kemur víða við. Fróðlegt. 

[Jens Guð, 5.2.2022 kl. 12:09]

Sigurður I B,  þetta er áhugasvið.  Ég er menntaður grafískur hönnuður og hannaði mörg plötuumslög á síðustu öld.  Jafnan með glæsilegum árangri.  Ekki síst þegar ég fékk líka að hanna markaðssetninguna.  Þá voru sölumet slegin þvers og kruss.  

[Stefán (IP-tala skráð) 5.2.2022 kl. 14:08]

Það er trúverðugt þegar grafískur hönnuður eins og þú fjallir um plötuumslög Jens, hafandi að auki komið að hönnun fjölda plötuumslaga fyrir Bubba, Megas og fleiri snillinga. Þegar ég var unglingur þá skreið drengur á aldur við mig inn um glugga til þess að stela 16 hljómplötum frá mér. Ég átti þá líklega 150 LP plötur og fann strax út úr því að viðkomandi hafði valið úr plöturnar með skrautlegustu umslögunum, sem reyndust í þessu tilfelli vera þær leiðinlegustu sem ég átti. Skrautleg umslögin hafa sennilega selt mér og öðrum fremur lélegt innihald, en það átti einhverra hluta vegna við í þessu tilfelli, en ég er síður en svo á móti skrautlegum umslögum. Ég kærði þennan þjófnað til lögreglunnar í Reykjavík, sem vissi strax hvern um var að ræða. Langur og mjór þjófur sem átti auðvelt með að skríða inn um glugga og átti þá þegar 12 slíkar kærur á hendur sér og játaði strax skilst mér. Ég ætti kanski að banka upp á hjá honum í parhúsinu á Seltjarnarnesi og athuga hvort hann eigi plöturnar ennþá ?   

[Jens Guð, 5.2.2022 kl. 15:11]

Stefán,  "skemmtileg" sagan af plötuþjófnum.  Af orðum þínum að dæma virðist hann vera í dag virðulegur borgari á Seltjarnarnesi, 

[Theódór Norðkvist, 5.2.2022 kl. 16:00]

Enginn er ég sérfræðingur í plötuumslögum, en hafði alltaf gaman að baksíðunni á plötunni Nuclear Furniture með Jefferson Starship.

Sjá mynd hér fyrir neðan (smellið til að fá stærri mynd.)

Þessir rauðu textar eru allt orðaleikir í kringum orðið stól (chair.) Til dæmis verður Winston Churchill Winston Chairchill og Jerry Lewis breytist í Chairy Lewis. Stairway to Heaven verður Chairway to Heaven, Sonny & Cher => Sonny & Chair o.s.frv.

Þessi plata var ekki meðal mest seldu platna í tónlistarheiminum, en seldist nokkuð vel samt held ég. Allavega fannst mér hún vera góð, mörg grípandi lög og textar á henni.

[Jens Guð, 5.2.2022 kl. 17:15]

Theódór,  takk fyrir áhugavert innlegg.  Þessa plötu með Jefferson Starship þekki ég ekki.  Þarf að tékka á henni.  Ég á hinsvegar plötur með Jefferson Airplane og Hot Tuna. 

[Theódór Norðkvist, 5.2.2022 kl. 17:41]

Ef ég man rétt þá var Jefferson Airplane forveri Jefferson Starship, sem síðan breytti nafninu aftur í einfaldlega Starship. Kann að vera að einhverjir hljómsveitarmeðlimir hafi hætt á milli nafnabreytinga, þekki söguna ekki nógu vel.

[Stefán (IP-tala skráð) 5.2.2022 kl. 19:47]

Ha, ha Jens, ég hef nú séð virðulegri borgara á Nesinu en þjófinn umrædda, sem auðvitað er langur ennþá, en bumba myndi hefta honum frá því að skríða inn um hefðbundna glugga í dag. Theódór, mér dettur alltaf Andrea Jónsdóttir í hug þegar ég heyri í Jefferson Airplane vegna þess að hún er svo mikill aðdáandi og ég reyndar líka. Á meðan sú ágæta hljómsveit starfaði á árunum 1965-1972 komu 14 meðlimir eitthvað við sögu þar og er helmingur þeirra fallinn frá, en söngkonan Grace Slick lifir. Hún lifði frjálslegu hippa ástarlífi innan hljómsveitarinnar og átti hvern kærastann á fætur öðrum innan hennar.   

[Jens Guð, 5.2.2022 kl. 23:40]

Theódór (# 7),  á áttunda áratugnum, 7unni, klofnaði JA í Jefferson Starship og Hot Tuna.  Ég var meira fyrir Hot Tuna.   Síðan breyttist JS í Starship. Varð meira popp við hverjar mannabreytingar og nafnbreytingar..  Starship rækilega í gegn með laginu We Build this City of Rock n Roll:  https://youtu.be/K1b8AhIsSYQ    

[Jens Guð, 5.2.2022 kl. 23:42]

Stefán (# 8),  hún átti líka nokkra kærasta í öðrum hjómsveitum.  

[Theódór Norðkvist, 6.2.2022 kl. 00:49]

Takk fyrir upplýsingarnar Jens, já það var einmitt í gegnum We Built This City sem ég kynntist Starship og auðvitað lagið Sara, minnir að ég hafi átt plötuna. Síðan sá ég Nuclear Furniture í plötubúð á Ísafirði, lét afgreiðslumanninn spila búta úr a.m.k. Layin' It on the Line og líkaði  það vel það sem ég heyrði að ég keypti plötuna.

[Rúnar Már Bragason, 6.2.2022 kl. 02:11]

Skemmtileg samantekt sem mætti alveg fylgja með líklega dýrasta umslag allra tíma á plötu en það var 12" með New Order við lagið Blue Monday. Þeir enduðu að borga með hverri seldri plötu en þetta er samt mest selda 12" allra tíma.

[Jens Guð, 6.2.2022 kl. 02:45]

Theódór (#3 11),  eflaust aflaði "We Built This City" mörgum fyrrum og síðar aðdáendum Jefferson.  Lagið er ennþá spilað grimmt í útvarpsstöðvum sem klassískt rokk.  

[Jens Guð, 6.2.2022 kl. 02:52]

Rúnar Már,  láttu mig þekkja það.  Á níunda áratugnum (8-unni) átti még plötubúð,  Stuð-búðina,  á Laugavegi 20.  Um tíma sendi ég eintak af Blue Monday í póstkröfu út á land á hverjum einasta virkum degi.  Hvergi á landinu var haldið diskótek án þess að lagið væri blastað.  Ekki aðeins var og er lagið gott heldur gaf 12" plötusnúðnum góða pissupásu. 

[Wilhelm Emilsson, 6.2.2022 kl. 07:57]

Takk fyir skemmtilega samantekt!

Sniðugt hverning London Calling umslagið er augljóslega innspírerað af Elvis Presley umslaginu. Ef ég man rétt töluðu Steely Dan um hve plötuumslögin þeirra væru ömurleg. (Aja er nú samt alveg þokkalegt, finnst mér.) Ég held að ein af eiginkonum Mark E. Smiths hafi sagt það sama um The Fall umslögin, því þau voru yfirleitt unnin í flýti, en þau voru sum skemmtilega ljót að mínu mati.

Þetta er náttúrulega ekki frumlegt en mér hefur alltaf fundist Harvest umslagið hjá Neil Young hlýlegt og gott. 

[Jens Guð, 6.2.2022 kl. 09:28]

Vilhelm,  Harvest-umslagið er flott.  Ég votta það sem skrautskriftarkennari í næstum hálfa öld.  Þarna er farið hamförum með skrautskriftarslaufur.  Sólin/tunglið í baksýn hefur táknrænt gildi fyrir Njál Unga.  Hann er ásatrúar og fer aldrei í hljóðver nema tunglstaða sé honum jákvæð.   

  Þegar fagmenn hanna plötuumslag er áherslan ekki á fegurð þess heldur hvað umslagið gerir fyrir tónlistina og flytjandann.  Þetta er stundum misskilið.  Fyrir margt löngu átti ég - sem oftar - spjall við plötuútgefanda.  Hann hafði efasemdir um gildi umslagshönnunar.  Sagði að það eina sem þyrfti til væri ljósmynd af flytjanda og nafn hans.  Máli sínu til stuðnings greip hann umslag vinsællar erlendrar plötu og sagði:  "Hér er bara ljósmynd og nafn flytjandans og platan selst í milljóna upplagi."  Þegar ég skoðaði málið kom í ljós að umslagið var hannað af þremur rándýrum auglýsingastofum.  Þremur.  Þar af hafði ein teiknað letrið sem setti sterkan svip á umslagið og varð tískuletur fyrir músíkstílinn.   

[Jens Guð, 6.2.2022 kl. 09:34]

Eitt af mörgu skemmtilegu við umslag "London Calling" er að það hefði ekki virkað fyrir jómfrúarplötu The Clash.  Fjarri því.  Ekki heldur næstu plötu The Clash.  Fjarri því.  En fyrir 3ju plötu Clash og hvar hljómsveitin var stödd í þróun sinni og pönks/nýbylgju þá var skorað óverjandi beint í mark.  Negla.

[Ingólfur Sigurðsson, 6.2.2022 kl. 18:12]

Eftirminnilegt er umslagið "Frelsi til sölu" með Bubba, sem mig minnir að síðuhafinn hafi hannað. Velheppnað umslag þar. Frelsi Íslands og það sem virðist ís en er sandur kallast á, og svo vatn og himinhvolfið, og Bubbi sem virðist vilja fljúga þar frjáls. Mjög ríkt myndmál og áhrifamikið.

 

Mörg umslög Dylans eru áhrifamikil. Hið ástfangna par á "Freewheelin" leggur áherzlu á "Girl of The North Country", að hljómplatan snérist ekki bara um mótmælasöngva. Þegar Dylan fór í rokkið lagði hann áherzlu á flottan klæðnað, ekki lengur eftirlæti þjóðlagagúrúanna. "The Times They are A-Changing", lögin á plötunni eru stæling á Guthrie og einnig forsíðumyndin. Útpælt, ekki tilviljun.

 

Markaðssetning og umslagshönnun þurfa að fara hönd í hönd. Listamennirnir vita oft ekki sjálfir hvað er hentugast þar.

 

Allt sem fangar athygli kaupandans, snilld að uppgötva það og hagnýta fyrir plötusölu.  Ég er svo ánægður með að vinyllinn er kominn aftur, með stóru umslögunum. Á hippatímanum var þetta stórskemmtilegt, þegar umslögin voru tvöföld, og listræn hönnun vinsæl. 

 

Þá var lögð áherzla á þetta dulræna. Það er að nokkru leyti komið aftur hjá ungum tónlistarmönnum sem gefa út nýjar vinylplötur. Já, tízka foreldranna og afa og amma er orðin eftirsóknarverð.

[Jens Guð, 6.2.2022 kl. 20:25]

Ingólfur,  takk fyrir áhugaverðar pælingar. 

[Stefán (IP-tala skráð) 6.2.2022 kl. 22:00]

Skemmtileg hönnun Jens á umslögum platna Bubba, Frelsi Til Sölu og Dögun hefur örugglega gert sitt til að selja þær. Eins hönnun Jens á umslögum platna Megasar, Loftmynd og Þrír Blóðdropar. Svo hönnun umslaga á fjölda annara platna sem ég kann ekki að nefna ? 

[Wilhelm Emilsson, 7.2.2022 kl. 04:57]

Takk kærlega fyrir fróðlegt svar! Eins og þú bendir á þá er Njáll Ungi mikill tungldýrkandi.

Plötútgefandinn sem þú spjallaðir við vanmat greinilega mikilvægi plötuumslaga. Stíll og hönnun skipta máli bæði í list og viðskiptum.

Sammála athugasemd #17. 

[Jens Guð, 7.2.2022 kl. 16:57]

Stefán (# 20),  ég kom hvergi nálægt umslagi 3ja blóðdropa. 

[Jens Guð, 7.2.2022 kl. 16:58]

Vilhelm (# 15),  takk fyrir innleggið. 

[Stefán (IP-tala skráð) 7.2.2022 kl. 19:52]

OK Jens, ég sé það núna þegar ég skoða umslagið á Þrír Blóðdropar að handbragð þitt er ekki á því, en innihaldið er harla gott. 

[Jens Guð, 8.2.2022 kl. 03:58]

Stefán (# 24(,  Megas hefur einungis sent frá sér góðar plötur.  Þann hæfileika hefur hann umfram flesta - og það á hálfrar aldar ferli.