Íslendingar verðlaunaðir í Ameríku

  Woody Guthrie (1912-1967) er stundum kallaður faðir bandarísku þjóðlagatónlistarinnar (folk music).  Hann var trúbador,  flakkari, söngvari og söngvaskáld.  Hans hljóðfæri voru kassagítar og munnharpa.  Eftir hann liggja mörg hundruð söngvar.  Mörg lög er gleymd.  Aðeins niðurskrifaðir textar standa eftir.      

  Fjöldi rokkstjarna skilgreinir sig sem lærisveina Woodys og hafa hljóðritað lög hans.  Allt frá Bob Dylan og Bruce Springsteen til U2 og Wilco.  Hann söng um lítilmagnann og baráttu gegn fasisma.  Í seinni heimsstyrjöldinni barðist hann með bandaríska hernum gegn Hitler,  Mussolini og þeirra kónum.  Um það orti hann ófáa söngva.  Á gítarinn var letrað stórum stöfum "Þetta tól drepur fasista".

  Í Oklahoma er myndarlegt Woody Guthrie safn.  Árlega heiðrar það - verðlaunar - einhverja sem starfa í anda Woodys.  Á dögunum var Íslendingum og stöllum þeirra í kvennapönksveitinni Pussy Riot afhentur verðlaunagripurinn 2023 sem er smækkuð eftirgerð af gítar Woodys á stalli.  Pussy Riot einbeitir sér að afhjúpun á fasistatilburðum Putins.  Fyrir það hafa stelpurnar verið fangelsaðar í Rússlandi og sætt harðneskjulegri þrælkun.

Lisa Marie Presley

 Fyrir nokkrum árum var ég á flandri austur í Englandi.  Að mig minnir í Brighton.  Á sama gistiheimili bar að tvo unga menn.  Gott ef þeir voru ekki sænskir.  þeir voru að flakka þvers og kruss um England.  Á einni sveitakrá blasti við þeim kunnugleg bardama.  Þeir tóku hana tali og komust að því að hún væri Lisa Marie Presley,  dóttir Elvis Presley.

  Mér þótti sagan ótrúverðug.  Í fyrsta lagi var Lisa Marie bandarísk.  Allar slúðursögur af henni fjölluðu um hana í Bandaríkjunum með bandarísku fólki.

  Í öðru lagi var hún moldríkur erfingi föður síns.  Hún var auðmaður sem þurfti ekki að dýfa hendi í vatn.  Hvorki kalt né heitt. Hvers vegna ætti hún að strita á kvöldin við að afgreiða bjór á enskri krá?  Þetta passaði ekki.

  Drengirnir bökkuðu ekki með sína sögu.  Þeir sýndu mér ljósmyndir af sér með henni.  Ljósmyndir eru ekki pottþétt sönnunargagn.  Ég leitaði á náðir google.  Í ljós kom að dóttir rokkkóngsins var stödd á þessari sveitakrá.  Ensk vinhjón hennar ráku krána.  Lisu Marie þótti einfaldlega gaman að afgreiða á barnum. 

  Svo féll hún frá,  núna 12. jan,  aðeins 54 ára.

-----------------------

  Allt annað:  Í tilefni af Þorra: 

 

     

Hvað ef?

  Oft er fullyrt að Bítlarnir hafi verið réttir menn á réttum stað á réttum tíma.  Það skýri ofurvinsældir þeirra.  Velgengni sem á sér ekki hliðstæðu í tónlistarsögunni.  Enn í dag eru þeir ráðandi stórveldi og fyrirmynd 60 árum eftir að þeir slógu í gegn og 52 árum eftir að hljómsveitin snéri upp tánum. 

  Bítlarnir voru EKKI á réttum stað þegar þeir hösluðu sér völl.  Þeir voru staðsettir í Liverpool sem á þeim tíma þótti hallærislegasta krummaskuð.  Þetta var hafnar- og iðnaðarborg;  karlar sóttu pöbbinn á kvöldin, rifust, slógust og konur voru lamdar heimafyrir.  Enskuframburður þeirra var hlægilegur.  Það voru ekki forsendur fyrir því að Liverpool guttar ættu möguleika á frægð og frama.  John Lennon sagði að það hafi verið risapólitík þegar Bítlarnir ákváðu í árdaga að halda Liverpool-framburðinum. 

  Spurning um tímasetninguna.  Hún var Bítlunum í hag.  Það var ládeyða í rokkinu 1963.  Hinsvegar hefðu Bítlarnir sómt sér vel á hátindi rokksins 1955-1958,  innan um Presley, Chuck Berry,  Little Richard,  Jerry Lee Lewis,  Fats Domino og Buddy Holly.  

  Bítlarnir hefðu líka spjarað sig vel 1965 eða síðar með Beach Boys og The Byrds.  

  Það sem skipti ÖLLU máli var að Bítlarnir voru réttir menn.  Og rúmlega það.  Þeir hefðu komið, séð og sigrað hvar og hvenær sem er.

Rekinn og blómstraði sem aldrei fyrr

  Rokksagan geymir mörg dæmi þess að liðsmaður hljómsveitar hafi verið rekinn; í kjölfarið fundið sína fjöl og skinið skærar en hljómsveitin.  Nei,  ég er ekki að tala um trommuleikarann Pete Best sem var rekinn úr Bítlunum.  Hans ferill varð klúður á klúður ofan.

  Eitt frægasta dæmið í íslenskri rokksögu er þegar söngvarinn Pétur Kristjánsson var rekinn úr Pelican.  Þetta var um miðjan áttunda áratuginn.  Pelican var vinsælasta hljómsveit landsins.  Pétur brá við snöggt;  hafði samband við fjölmiðla sem slógu upp fyrirsögnum um brottreksturinn.  Samtímis stofnaði Pétur eldsnöggur nýja og ferska rokksveit,  Paradís,  með ungum hljóðfæraleikurum.  Það var kýlt á spilirí út og suður og hent í plötu.  Sá sem stýrði fjölmiðlaumræðunni var góðvinur okkar,  Smári Valgeirsson.  Sá hinn sami og á sínum tíma tók sögufrægt viðtal við Hörð Torfason.  Smári spilaði á fjölmiðla eins og á fiðlu.  Ég kom smá ponsu við sögu;  teiknaði myndir af Pétri í auglýsingar, málaði nafn hljómsveitarinnar á bassatrommuna og eitthvað svoleiðis. 

  Pétur fékk samúðarbylgju.  Rosa öfluga samúðarbylgju.  Pelican var allt í einu runnin út á tíma.

  Af erlendum dæmum má nefna Jimi Hendrix.  Hann var gítarleikari bandarískrar hljómsveitar, The Isle Brothers,  undirleikara Little Richard um miðjan sjöunda áratuginn.  Rikki var ofurstjarna áratug áður en mátti á þessum árum muna sinn fífil fegri.  Hendrix rakst illa í hljómsveit.  Hann var afar óstundvís og notaði vímuefni.  Rikki rak hann.  Ári síðar sló Hendrix í gegn með "Hey Joe" og varð í kjölfar stærsta gítarhetja rokksögunnar.

  Í fljótu bragði man ég líka eftir Lemmy.  Hann var söngvari og bassaleikari ensku hljómsveitarinnar Hawkwind á fyrri hluta áttunda áratugarins.  Allt gekk vel.  Nema dópneysla Lemmy þótti um of.  Hann var rekinn.  Stofnaði þá tríóið Motörhead.  Spilaði þar á gítar og hljómsveitin sló rækilega í gegn.

  Einnig má nefna enska söngvarann Ozzy Osbourne.  Dópneysla hans gekk fram af félögum hans í Black Sabbath.  Seint og síðar meir gáfust þeir upp og spörkuðu honum.  Með dyggri aðstoð konu sinnar snéri hann vörn í sókn og náði að trompa Black Sabbath á mörgum sviðum.

  Hér fyrir neðan má heyra Hendrix og Rikka litla spila lag frænda þess fyrrnefnda,  Woody Guthrie,  "Belle Star".   

     

Áhrifamestu plötuumslögin

  Plötuumslög gegna veigamiklu hlutverki.  Þau móta að nokkru leyti viðhorf plötuhlustandans til tónlistarinnar og flytjandans.  Þegar best lætur renna umslag og tónlistin saman í eitt.  Gamlar rannsóknir leiddu í ljós að "rétt" umslag hefur áhrif á sölu plötunnar.  Til lengri tíma getur umslag orðið þátttakandi í nýjum straumum og stefnum í tónlist.  

  American Express Essentials hefur tekið saman lista yfir áhrifamestu plötuumslögin.  Hér er ekki verið að tala um bestu eða flottustu umslögin - þó að það geti alveg farið saman í einhverjum tilfelllum. Árlega koma á markað margar milljónir plötuumslaga.  Aðeins 0,0000000% þeirra verða almenningi minnisstæð.  

  Stiklum hér á stóru í rjóma niðurstöðu AEE:

 - Elvis Presley.  Fyrsta stóra plata hans og samnefnd honum.  Kom út 1956.  Stimplaði gítarinn inn sem tákn rokksins.  Á þessum tímapunkti var það brakandi ný og fersk blanda bandarískra músíkstíla á borð við blús og rokkabilly.

 - The Clash:  London Calling.  3ja plata Clash sem var önnur tveggja framvarðasveita bresku pönkbyltingarinnar (hin var Sex Pistols).  Útgáfuárið er 1979 og pönkið búið að slíta barnsskónum.  Clash var ekki lengur "bara" pönk heldur eitthvað miklu meira;  stórveldi sem sló í gegn í Ameríku umfram aðrar pönksveitir.  Umslagið kallast skemmtilega á við upphaf rokksins.  Ljósmyndin var ekki tekin fyrir umslagið.  Hún var eldri og fangaði augnablik þar sem bassaleikarinn,  Paul Simonon,  fékk útrás fyrir pirring.  "London Calling" var af amerískum fjölmiðlum - með Rolling Stone í fararbroddi - útnefnd besta plata níunda áratugarins.

  - Bítlarnir:  Revolver.  "Sgt. Peppers...",  "Hvíta albúmið", "Abbey Road" og "Revolver" togast á um áhrifamestu Bítla-umslögin.  "Revolver" kom út 1966 og var fyrst Bítlaplatna til að skarta "allt öðruvísi" umslagi:  teiknimynd af Bítlunum í bland við ljósmyndir.  Umslagið rammaði glæsilega inn að hljómsveitin var komin á kaf í nýstárlega tónlist á borð við sýrurokk, indverskt raga og allskonar.  Höfundur þess var góðvinur Bítlanna frá Hamborg,  bassaleikarinn og myndlistamaðurinn Klaus Voorman. 

  - Velvet Underground & Nicole.  Platan samnefnd hljómsveitinni kom út 1967 undir forystu Lou Reeds.  Umslagið hannaði Andy Warhol.  Platan og sérkennilegt umslag þóttu ómerkileg á sínum tíma.  En unnu þeim mun betur á með tímanum. 

 - The Rolling Stones:  Let it Bleed.  Önnur 2ja bestu platna Stones (hin er Beggars Banquet).  Kom út 1969.  Þarna er stofnandi hljómsveitarinnar,  Brian Jones,  næstum dottinn út úr henni og arftakinn,  Mick Taylor, að taka við.  Umslagið er af raunverulegri tertu og plötu.  Þetta var löngu fyrir daga tæknibrellna á borð við fótoshop. 

 - Patti Smith:  Horses.  AEE telur "Horses" vera bestu jómfrúarplötu sögunnar.  Útgáfuárið er 1975.  Umslagið rammar inn látlausa ímynd alvörugefna bandaríska pönk-ljóðskáldsins. 

 - Pink Floyd:  Wish You Were Here.  Valið stendur á milli þessarar plötu frá 1975 og "Dark Side of the Moon".  Ljósmyndin á þeirri fyrrnefndu hefur vinninginn.  Hún sýnir tvo jakkalakka takast í hendur.  Annar stendur í ljósum logum í alvörunni.  Hér er ekkert fótoshop.   

 - Sex Pistols:  Never Mind the Bollocks Heres the Sex Pistols.  Eina alvöru plata Sex Pistols.  Platan og hljómsveitin gerðu allt brjálað í bresku músíksenunni 1977.  Umslagið er vel pönkað en um leið er klassi yfir hönnunni og skæru litavalinu.  

 - Bruce Springsteen: Born in the USA.  1984 vísuðu umslagið og titillinn í þverbandarísk blæbrigði.  Undirstrikuðu að þetta var hrátt verkalýðsrokk;  bandarískt verkalýðsrokk sem kallaði á ótal túlkanir.  Þarna varð Brúsi frændi sú ofurstjarna sem hann er enn í dag.

 - Nirvana: Nevermind.   1991 innleiddi platan Seattle-gruggbylgjuna.  Forsprakkinn, Kurt Cobain,  fékk hugmyndina að umslaginu eftir að hafa séð heimildarmynd um vatnsfæðingu.  Hugmyndin um agnið,  peningaseðilinn,  var ekki djúphugsuð en má skoðast sem háð á græðgi.

 - Björk: Homogenic.  AEE segir þetta vera bestu tekno-plötu allra tíma.  Titillinn endurspegli leit Íslendingsins að hinum eina rétta tóni plötunnar 1997. 

 - Sigur Rós: ().  Fyrir íslenska hljómsveit sem syngur aðallega á bullmáli en semur fallega og áleitna tónlist er umslagið óvenjulegt og vel við hæfi.  Svo segir AEE og áttar sig ekki á að söngur Sigur Rósar er aðallega á íslensku.  Reyndar á bullmáli á (). Platan kom út 2002.

Uppáhalds tónlistarstílar

Fyrir nokkru efndi ég á þessum vettvangi - minni bloggsíðu - til skoðanakönnunar um uppáhalds tónlistarstíla lesenda.  Þetta er ekki skoðanakönnun sem mælir músíksmekk almennings - vel að merkja.  Einungis músíksmekk lesenda bloggsíðunnar.  Niðurstaðan speglar að lesendur séu komnir af léttasta skeiði eða þar í grennd.  Það gerir könnunina áhugaverðari fyrir minn smekk.  Mér kemur ekkert við hvaða músík börn og unglingar aðhyllast. 

  Nú hafa 1000 atkvæði skilað sér í hús.  Stöðuna má sjá hér til vinstri á síðunni.  Niðurstaðan kemur að mörgu leyti á óvart.  Og þó.  Hún er þessi:

1. Þungarokk 16.1%

2. Djass 15.5%

3. Pönk/nýbylgja 15%

4.  Reggae (world music)  13,2%

5.  Þjóðlagatónlist (órafmögnuð)  10,8%

6.  Blús  7,6%

 

7  Rapp/hipp-hopp  6,2%

8  Skallapopp/píkupopp  6,1%

9  Sítt að aftan/80´s  5,8%

10  Kántrý  3,8%

  

Söluhæstu lög og plötur í dag

  Sölutölur yfir vinsæl lög og plötur eru í dag dálítið flókið og margslungið dæmi.  Plötur í föstu formi (vinyl,  geisladisk,  kassettur...) hafa farið halloka fyrir streymisveitum á netinu.  Höfundaréttarskráning heldur utan um þetta flókna dæmi.

  Þetta eru söluhæstu tónlistarmenn fyrri helmings - fyrstu 6 mánuði - þessa árs:  

1.  Bítlarnir seldu um 1,1 milljón eintök af sinni afurð.

2.  The Queen koma næst með 780 þúsund eintök.  

3.  Imagine Dragons 600 þúsund eintök.

4.  Fleetwood Mac 565 þúsund eintök. 

5.  Metallica 550 þúsund eintök.

  Óendanlegar yfirburða vinsældir Bítlanna eru ekki óvæntar.  Samt.  Bítlarnir sendu frá sér plötur aðeins um sex ára skeið á sjöunda áratugnum (6-unni).  Síðan er liðin meira en hálf öld. 

Vinsælustu músíkhóparnir

  Á Facebook held ég úti fjölda músíkhópa;  hátt á þriðja tug.  Flestir voru stofnaðir um svipað leyti.  Þess vegna hefur verið áhugavert að fylgjast með þeim vaxa og þróast mishratt.  Þessir hópar einskorðast ekki við Ísland.  Það er dálítið spennandi.  Þeir sem skrá sig í hópana koma úr öllum heimshornum. 

  Margt sem póstað er í hópana er áhugavert og kynnir mann fyrir ýmsum tónlistarmönnum.  Faldir fjársjóðir kynntir til leiks.  Stundum fylgja með fjörlegar og fróðlegar umræður í athugasemdakerfinu.  Ég hef kynnst hellingi af skemmtilegri músík í þessum hópum.  Einnig eignast vini;  tónlistarfólk frá flestum nágrannalöndum.  Sumir eru lítt þekktir er þeir stimpluðu sig inn en eru í dag stór nöfn.   

  Af listanum yfir fjölmennustu hópana mína mætti ætla að ég sé fyrst og fremst kántrý-bolti.  Svo er ekki.  Samt kann ég vel við margt kántrý.  Sérstaklega frá fyrri hluta síðustu aldar. Líka americana og roots kántrý, svo ekki sé minnst á cow-pönk.

  Einn hópurinn minn var kominn með næstum því 60 þúsund félaga.  Þá stálu vondir menn honum.  Þeir virtust vera á Filippseyjum.  Þeir hökkuðu sig inn í hópinn og yfirtóku hann.  Síðan breyttu þeir nafni hans og eru eflaust að herja á liðsmenn hópsins með gylliboðum um peningalán og eitthvað svoleiðis.

  Þetta eru vinsælustu hóparnir.  Fyrir aftan er félagafjöldinn.

1.  The best country and western songs ever 19.904

2.  The best international country and western music 1559

3.  Country & western music 1069

4.  Alternative rock jukebox 941

5.  Færeyskir tónar - Faroese music 832

6.  Blues, jazz 701

7.  Country music, folk, blues 632

8.  Best of Icelandic rock music, jazz, reggae, country   584

9.  Classic rock 544

10. The Byrds family 461

  Félagafjöldinn segir ekki alla söguna.  Í sumun fámennari hópum er ekki síðra líf og fjör.  Í fjölmennustu hópum vill brenna við að innlegg séu kaffærð helst til fljótt af nýrri póstum.

 

 

Vinsælustu lögin

  Á Fasbók hef ég til nokkurra ára haldið úti grúppu sem heitir "Færeyskir tónar - Faroese music".  Þangað inn pósta ég færeyskri tónlist (myndböndum) - eins og titillinn bendir sterklega til.  Fylgjendur  síðunnar eru 831 og "lækarar" 824.  Flestir Íslendingar.  Líka nokkrir útlendingar. 

  Forvitnilegt og áhugavert er að fylgjast með því hvaða lög eru oftast spiluð.  Ég veit að sama fólkið spilar iðulega aftur lög sem heilla.  

  Þetta eru vinsælustu lögin.  Innan sviga er hvað þau hafa oft verið spiluð á síðunni:

1.  "Dreymurin" með Alex heitnum Bærendsen (449 sinnum).  Hann kom fram á hljómleikum í Laugardalshöll í byrjun þessarar aldar.  Dóttir hans,  Kristína Bærendsen, söng nokkrum sinnum hérlendis á hljómleikum.  Tók meðal annars þátt í söngvakeppni sjónvarpsins, júrivisjon.  Hún býr núna á Íslandi.

2.  "Hon syndrast" með dómdagshljómsveitinni Hamferð (doom metal) (326 sinnum).  Hamferð hefur túrað með Skálmöld bæði hérlendis og erlendis.

3.  "Tú er min spegil" með Jórunni (219 sinnum).  Sjaldgæft er að sjá í færeysku 2 n í röð. 

 

4.  "Brotin" með Eivöru (215 sinnum)

5.  "Langt burt frá öðrum löndum" með Eivöru (209 sinnum)

6.  "Færeyingur á Íslandi" með Árna Tryggvasyni (184 sinnum).  Það er aðeins að finna á Fasbók (ekki youtube):  https://www.facebook.com/plotuskapurinn.glymskrattinn/videos/140518442709494/

7.  "Aldan" með Anniku Hoydal (175 sinnum)

8.  "Dansaðu vindur" með Eivöru (172 sinnum)

 

9-10.  "Ólavur Riddararós" með Harkaliðinu (168 sinnum)

 

9-10.  "Vilt tú at Jesus skal koma tær nær" með Manskór úr Rituvík (168 sinnum).  Lagið er ekki til á youtube.  Bara á Fasbók.  https://www.facebook.com/sjomansmissionin/videos/213463456262854/

Ljúf plata

  Undanfarna daga hefur platan Songbird rúllað í spilaranum hjá mér.  Á henni syngur Helga Fanney.  Faðir hennar,  Tómas Malmberg,  spilar snyrtilega undir ýmist á píanó eða kassagítar.  Hann er jafnframt höfundur gullfallegs lokalags plötunnar,  Þú lífs míns ljós.  Textinn er eftir Ruth Reginalds Moore.  Hin 9 lögin eru kunnar og sívinsælar ballöður.  Allar nema ein engilsaxneskar.  Lagavalið hefur kosti og galla.  Kostirnir eru meðal annars þeir að lögin eru góð.  Hlustandinn þekkir lögin strax við fyrstu spilun og kann væntanlega vel við þau flest. 

  Gallinn er sá helstur að þau hafa verið sungin af mörgum bestu poppsöngvurum heims.  Söngvarinn er í þeirri stöðu að vera borinn saman við þá.  Það er ekki auðvelt hlutskipti.  Helga Fanney sleppur nokkuð vel út úr samanburðinum.  Meðal annars vegna þess að söngur hennar er einlægur, tilgerðarlaus og blæbrigðaríkur.  Söngröddin er hljómfögur og raddbeiting ágæt. 

  Flutningurinn er skemmtilega hrár,  hljóðritaður í einni töku.  Gaman hefði verið að heyra íslenska texta sem til eru við sum lögin.  Til að mynda Imagine eftir John Lennon (Að hugsa sér kallast þýðing Þórarins Eldjárn),  Arms of an angel eftir Söru Mclachian  (Umvafin englum í þýðingu Valgeirs Skagfjörð) og Hallelujah eftir Leonard Cohen (íslenskur texti eftir Jóhönnu F. Karlsdóttur, líka eftir Ragnar Geir Brynjólfsson og eftir Val Gunnarsson,  svo og Stefán Gíslason).

  Af öðrum lögum er vert að nefna Make you feel my love eftir Bob Dylan og When I think of angels eftir KK. 

  Helga Fanney er aðeins 14 ára í sumum lögunum en hljómar ekki eins og barn.  Hún er eitthvað eldri í öðrum lögum.  Ég giska á 16 - 17 ára.  Aldursmunurinn heyrist ekki.

  Songbird er notaleg plata.