Elvis bannar lag með sjálfum sér

  Tímarnir líða og breytast.  Ósæmileg hegðun sem fékk að viðgangast óátalin fyrir örfáum árum er nú fordæmd.  Dónakallar sitja uppi með skít og skömm.  Þeirra tími er liðinn.  Hetjur dagsins eru stúlkurnar sem stíga fram - hver á fætur annarri - og afhjúpa þá.

  Kynþáttahatur er annað dæmi á hraðri útleið.  Tónlistarfólk - sem og aðrir - er æ meðvitaðra um hvað má og hvað er ekki við hæfi.  

  Eitt af stóru nöfnunum í nýbylgjunni á seinni hluta áttunda áratugarins var Elvis Costello.  Hans vinsælasta lag heitir Oliver´s Army.  Það kom út 1979 á plötunni Armed Forces.  Þar syngur hann um vandamál Norður-Írlands.  Kaþólikkar og mótmælendatrúar tókust á með sprengjum, drápum og allskonar. 

  Í textanum segir:  "Only takes one itchy trigger / One more widow, one less white nigger."

  Á sínum tíma hljómaði þetta saklaust.  Gælunafn afa hans í breska hernum var White nigger.  Það þótti ekki niðrandi.  Í dag hljómar það hræðilega.  Þess vegna hefur Elvis gefið útvarpsstöðvum fyrirmæli um að setja lagið umsvifalaust á bannlista.  Sjálfur hefur hann tekið þetta sígræna lag af tónleikaprógrammi sínu.  Hann ætlar aldrei að spila það aftur.

 

     

  

Bestu Bítlaplöturnar

  Breska hljómsveitin Bítlarnir (The Beatles) hætti fyrir meira en hálfri öld.  Plötuferill hennar spannaði aðeins sex ár.  Samt er ekkert lát á vinsældum hennar.  Aðdáendahópurinn endurnýjar sig stöðugt.  Í útvarpi má iðulega heyra spiluð lög með Bítlunum og umfjöllun um Bítlana.  Skammt er síðan Gunnar Salvarsson rakti sögu hljómsveitarinnar í þáttaseríu á Rúv.  Gerðar hafa verið leiknar kvikmyndir um Bítlana,  sem og heimildarmyndir og sjónvarpsþættir.  Núna síðast hefur Disney+ verið að sýna átta tíma heimildarþátt um gerð plötunnar "Let it be".  

  Það segir margt um stöðu Bítlanna að í hálfa öld hafa 3 plötur hennar verið að skiptast á að verma efstu sæti lista yfir bestu plötur allra tíma.  Það eru "Sgt Pepper´s...",  "Revolver" og "Abbey Road".  

  Til gamans:  Hér til vinstri á þessari síðu hef ég stillt upp skoðanakönnun um uppáhalds Bítlaplötuna.  Vinsamlegast takið þátt í leitinni að henni. 

  Breska tímaritið Classic Rock hefur tekið saman lista yfir bestu og áhrifamestu Bítlaplöturnar.  Staða þeirra er studd sannfærandi rökum.  Þannig er listinn:

1.  Revolver (1966)

  Þarna voru Bítlarnir komnir á kaf í ofskynjunarsýruna LSD og indverska músík.  Það tók almenning góðan tíma að melta þessa nýju hlið á Bítlunum.  Platan seldist hægar en næstu plötur á undan.  Hún sat "aðeins" í 8 vikur í 1. sæti breska vinsældalistans.  Því áttu menn ekki að venjast.  Í dag hljóma lög plötunnar ósköp "venjuleg".  1966 voru þau eitthvað splunkunýtt og framandi. Plötuumslagið vakti mikla athygli.  Í stað hefðbundinnar ljósmyndar skartaði það teikningu af Bítlunum.  Hönnuðurinn var Klaus Woorman,  bassaleikari sem Bítlarnir kynntust í Þýskalandi.  Hann spilaði síðar á sólóplötum Lennons.  Umslagið fékk Grammy-verðlaun.  

 

2.  Sgt. Pepper´s Lonely Hearts Club Band (1967)

  Bítlarnir gengu ennþá lengra í tilraunamennsku og frumlegheitum.  Gagnrýnendur voru á báðum áttum.  Sumir töldu Bítlana vera búna að missa sig.  Þeir væru komnir yfir strikið.  Tíminn vann þó heldur betur með Bítlunum. 

3.  Please Please Me (1963)

  Sem jómfrúarplata Bítlanna markaði hún upphaf Bítlaæðisins - sem varir enn.  Hún var byltingarkenndur stormsveipur inn á markaðinn.  Ný og spennandi orkusprengja sem náði hámarki í hömlulausum öskursöng Lennons í "Twist and Shout".  Þvílík bomba!   

4.  Abbey Road (1969)

  Síðasta platan sem Bítlarnir hljóðrituðu.  Þeir sönnuðu að nóg var eftir á tanknum.  George á bestu lög plötunnar.  Hin lögin eru þó ekkert slor.    

 

5.   Magical Mistery Tour (1967)

 

6.  Rubber Soul (1965)

7.  Hvíta albúmið (1968)

8.  With The Beatles (1963)

9.  A Hard Day´s Night (1964)

  Þrjár plötur ná ekki inn á þennan lista:  Beatles for sale (1964),  Help (1965),  Yellow Submarine (1969).  Allt góðar plötur en skiptu ekki sköpum fyrir tónlistarþróun Bítlanna og heimsins.

Bestu gítarleikarar rokksögunnar?

  Sumir halda ranglega að gæði gítarleiks ráðist af hraða og fingrafimi.  Þetta á ekki síst við um gítarleikara sem ráða yfir færni í hraða.  Jú, jú.  Það getur alveg verið gaman að heyra í þannig flinkum gítarleikara.  En aðeins í hófi.  Miklu hófi.  Fátt er leiðinlegra en sólógítarleikari sem þarf stöðugt að trana sér fram og sýna hvað hann getur spilað hratt.

  Bestu gítarleikarar eru þeir sem upphefja lagið og meðspilara sína óháð fingrafimi og hraða.  Einn gítartónn hjá BB King gerir meira fyrir lag en allir hraðskreiðustu sólógítarleikarar rokksins til saman.  Einhver orðaði það á þessa leið.  Man ekki hver. 

  Tímkaritið Woman Tales hefur tekið saman lista yfir bestu gítarleikara rokksögunnar.  Ég er glettilega sammála niðurstöðunni.  Hún er þessi:

1.  Jimi Hendrix.  Rökin eru m.a. þau að hann fullkomnaði áður óþekktan leik með enduróm (feedback).  Jafnframt spilaði hann hljóma sem fyrirrennarar hans vissu ekki að væru til.  Margt fleira mætti telja upp sem stimplar Hendrix inn sem besta gítarleikara rokksögunnar. 

Gott dæmi um það hvernig Hendrix umbreytti góðu lagi í meiriháttar snilld er túlkun hans á "All Along the Watchtower".  

2.  Eric Clapton.  Hann kann öll trixin í bókinni.  En líka að kunna sér hófs án stæla. 

3.  Jimmy Page (Led Zeppelin).  Hann gerði svo margt flott án þess að trana sér. 

4.  Chuck Berry bjó til rokk og rollið. Og rokkgítarleikinn.

5.  Eddie Van Halen

6.  Keith Richards

7.  Jeff Back

8.  B. B. King

9.  Carlos Santana

10. Duane Allman

11. Prince

12. Stevie Ray Vaughn

13. Pete Townshend  (The Who)

14. Joe Walsh

15. Albert King .

16. George Harrison

17. John Lennon

18. Kurt Cobain

19. Freddie King

20. Dick Dale

21. Buddy Holly

22. Slash  (Guns N Roses)

23. Joe Perry  (Aerosmith)

24. David Gilmour  (Pink Floyd)

25. Neil Young

26. Frank Zappa

27. Tom Petty og Mike Campell  (Heartbreakers)

28. Muddy Waters

29. Scotty Moore

30. Billy Gibbons  (ZZ Top)

31. The Edge  (U2)

32. Bobby Krieger  (The Doors)

33. Brian May  (Queen)

34. Angus Young (AC/DC)

35. Tom Morello (Rage Against the Machine / Audioslave / Bruce Springsteen & the E-Street Band)

Ríkustu tónlistarmenn heims

  Margir vinsælir tónlistarmenn fengu að heyra það á unglingsárum að þeir þyrftu að læra eitthvað nytsamlegt.  Eitthvað sem opnaði þeim leið að vel launuðu starfi.  Þetta fengu þeir að heyra þegar hugur þeirra snérist allur um hljóðfæragutl.  "Tónlistin gefur ekkert í aðra hönd," fullyrtu vel meinandi foreldrar. 

  Samkvæmt Geoworld Magazine virðast ýmsir tónlistarmenn hafa komist í álnir.  Þar á meðal þessir (innan sviga er virði þeirra):

1  Paul McCartney ($ 1,28 milljarðar)

2  Andrew Lloyd Webber ($ 1,2 milljarðar)

  Þessir tveir eru Bretar.  Í næstu sex sætum eru Bandíkjamenn.

3  Jay Z ($ 1 milljarður)   

4  Herb Albert ($ 850 milljónir)

  Eitthvað af þessum aurum hefur Herb Albert fengið fyrir að spila og gefa út á plötu lagið "Garden Party" eftir Eyþór Gunnarsson (Mezzoforte).

5  Sean Combs - Diddy ($ 825 milljónir) 

6  Dr.Dre ($ 800 milljónir)

7  Madonna ($ 580 milljónir)

  Madonna er lang lang efnuðust tónlistarkvenna.  Sú eina sem er inn á topp 20.  

8  Emilio Estefan ($ 500 milljónir)

9  Elton John ($ 480 milljónir)

10 Coldplay (475 milljónir)

  Elton John og Coldplay eru breskir.  Jimmy Buffett er bandarískur, eins og Brúsi frændi.  Í sætum 12, 13 og 15 eru Bretar.  

11 Jimmy Buffett ($ 430 milljónir) 

12 Mick Jagger ($ 360 milljónir)

13 Ringo Starr ($ 350 milljónir)

14 Bruce Springsteen ($ 345 milljónir)

15 Keith Richards (340 milljónir)

16 Neil Sedaka ($ 300 milljónir)

17 Gene Simmons ($ 300 milljónir)

18 Jon Bon Jovi ($ 300 milljónir)

19 Sting ($ 300 milljónir)

20 L.A.Reid ($ 300 milljónir)

  Sting er breskur.  Hinir bandarískir.

Hljómplötuumsögn

 - Titill:  Prine

 - Flytjendur:  Grasasnar

 - Einkunn: ****

  Prine er önnur plata borgfirsku hljómsveitarinnar Grasasna.  Sú fyrri heitir Til í tuskið.  Nýja platan heiðrar minningu bandaríska söngvarans og söngvaskáldsins John Prine (1946 - 2020).  Hann var og er virtur, vinsæll og margverðlaunaður.

  Öll lögin eru eftir Prine.  9 af 11 textum yrkir Steinar Berg á íslensku.  Hann er söngvari og kassagítarleikari hljómsveitarinnar.  Bjartmar Hannesson á einn texta (þekktastur fyrir 17. júní lagið með Upplyftingu).  Einn texti eftir Prine heldur sér á ensku.  Hann er Let´s talk dirty in Hawaian.  Þetta er lokalag plötunnar.  Það virkar dálítið eins og bónuslag.  Bæði vegna enska textans og líka vegna þess að flutningurinn er frábrugðinn öðrum lögum.  Hljómar í humátt eins og að vera hljóðritaður í partýi;  sem skilur eftir sig gott eftirbragð þegar hlið B lýkur.  Reyndar er partý-gleði í fleiri lögum - þó að þetta sé aðal partý-lagið.    

  Lög Prines eru einföld,  auðlærð,  fjölbreytt og grípandi.  Mjög grípandi.  Við fyrstu hlustun þarf aðeins að heyra upphafstóna til að geta trallað með öllu laginu. 

  Tónlistin er kántrý,  kántrý-rokk og kántrýskotnir vísnasöngvar.  Útsetningum Prines er ekki fylgt af nákvæmni.  Stemmningin fær að halda sér.  Að öðru leyti afgreiða Grasasnar útfærsluna með sínu nefi.  Fyrir bragðið skilar sér einlægni í flutningi og innlifun.

  Hljómsveitin er vel spilandi.  Auk Steinars Bergs eru í Grasösnum Sigurþór Kristjánsson (trommur, slagverk, bakraddir),  Sigurður Bachmann (gítarar) og Halldór Hólm Kristjánsson (bassi, bakraddir). Að auki skerpa gestaleikarar á litbrigðum með fiðlu, munnhörpu, píanói,  harmonikku og fleiru.  Allt í smekklegu og snotru hófi.  

  Söngur Steinars Bergs er með ágætum; röddin sterk og einkennandi fyrir hljóðheim Grasasna.   

  Textarnir gefa tónlistinni heilmikla vigt.  Í þeim eru sagðar sögur.  Sumar af búsi og grasi.  Margar blúsaðar í bland við gleði af ýmsu tagi.  Í dýpri textum er fjallað um siðblind illmenni og lífeyrissjóði.  Í Fiskum og flautum segir:

  Alla æfi lífeyri lagði ég í sjóð

og lét mig hlakka til að eiga elliárin góð.

  Nú étur kerfið sparnaðinn upp af miklum móð.

  Þeir kalla þetta krónu á móti krónu. 

  Textarnir eru í frjálsu formi en með endarími.  Umslagið - hannað af Steinari Berg - er harla gott,  mikið um sig (tvöfalt) og veglegt með prentuðum textum og skemmtilegum ljósmyndum.  Þær keyra upp stemmninguna á Land Rover. 

  Prine er hlý og notaleg plata.  Hún hljómar vel við fyrstu hlustun.  Líka eftir að hafa verið margspiluð. 

 

           

Smásaga um mann sem týndi sjálfum sér

  - Af hverju kemur þú svona seint heim? spurði konan ásakandi um leið og Raggi gekk inn um útidyrnar.

  - Ég týndi mér, svaraði hann skömmustulega.

  - Hvað meinar þú?

  - Ég var að ganga niður Bankastræti þegar ég tók eftir því að ég var kominn fram úr mér.  Ég reyndi að halda í við mig en það voru alltof margir ferðamenn sem flæktust fyrir.  Að lokum missti ég sjónir af mér.  

  - Hvaða kjaftæði er þetta?

  - Ég sver.  Ég varð að ganga hús úr húsi í Austurstræti í leit að mér.  Þetta var rosalega seinlegt.  Sum húsin eru á meira en einni hæð.  Ég var sannfærður um að ég væri þarna einhversstaðar.  Ég var kominn alveg að Ingólfstorgi þegar ég fann mig á austurlenskum veitingastað.  Ég lét mig heyra það óþvegið og dreif mig heim.

  -  Veistu,  ég trúi þér.  Mamma kom áðan í heimsókn og spurði hvar þú værir.  Ég sagði henni að þú hefðir áreiðanlega týnt þér í miðbænum. 

  - Hvernig datt þér það í hug?

  - Það var ekkert erfitt að giska á þetta.  Þetta hefur endurtekið sig á hverju kvöldi í tólf ár.

Brýnt að halda til haga um Guðna Má Henningsson

  Ég heyrði fyrst af Guðna Má er ég kíkti í Plötubúðina á Laugavegi 20.  Þar réði Halldór Ingi heitinn Andrésson ríkjum.  Hann sagði mér frá þessum náunga sem hlustaði á músík allan daginn alla daga.  Hlustaði og stúderaði flytjendur allan sinn vökutíma.

  Halldóri Inga þótti áríðandi að stútfullur fróðleiksbrunnur Guðna Más yrði virkjaður í útvarpi.  Mig minnir að hann hafi fyrst komið honum í útvarpsstöðina Sólina.  Þar blómstraði hann með öðruvísi lagaval en aðrir dagskrárgerðarmenn.  Heillandi lagaval.

  Síðar hreppti Rás 2 Guðna Má.  Það var happafengur.   

  2002 tók Guðni Már upp á því að spila á Rás 2 færeyskt lag,  "Ormurin langi" með víkingametalsveitinni Tý. Þá hafði færeysk tónlist ekki áður verið spiluð á Rás 2. Vinnufélagarnir stukku ekki á vagninn til að byrja með.  Hann þurfti að hafa fyrir því að koma "Ormurin langi" í fasta spilun á Rás 2.  Með harðfylgni tókst honum að landa því.

  "Ormurin langi" varð mest spilaða lag á Íslandi 2002.  Platan seldist í 4000 eintökum.  Kiddi kanína var snöggur til að venju.  Hann bókaði Tý í hljómleikaferð um Ísland.  Í leiðinni bjó hann til færeyska tónlistarveislu,  Fairwaves.  Þar kynnti hann til sögunnar fjölda færeyskra tónlistarmanna,  svo sem Eivöru,  Högna Lisberg,  hljómsveitina Clickhaze,  pönksveitina 200,  djasssveitina Yggdrasil með Kristian Blak í fararbroddi,  Lenu Anderssen,  Hanus G. og Guðrið Hansdóttir, svo aðeins örfá nöfn séu nefnd.  

  Án Guðna Más hefðu Íslendingar aldrei kynnst frábærri tónlist þessa fólks. 

  Til gamans vitna ég í frásögn Guðna Más í bók minni Gata, Austurey,  Færeyjar,  Eivör og færeysk tónlist:  "Eivör spilaði í beinni útsendingu hjá mér í Útvarpshúsinu í Þórshöfn.  Hún var mögnuð stelpan þar.  Á milli laga spjallaði ég við hana og eitt sinn þegar ég reyndi að vera mjög gáfulegur og klár þá kleip hún mig í rassinn - í beinni útsendingu!"

        

Af hverju eru Debbie Harry og Blondie pönk?

  Vegna Íslandsheimsóknar bandarísku söngkonunnar Debbie Harry hefur margur fróðleiksfús spurt sig,  ættingja og nágranna:  Af hverju var Blondie pönk?  Hljómsveitin hljómaði ekki eins og pönk.  Hún var meira eins og létt popp í bland við reggí.  

  Málið er að í Bandaríkjunum var pönk ekki einhver tiltekinn músíkstíll.  Það var samheiti yfir viðhorf tónlistarfólks til tónlistarbransans.  1974-1975 þótti prog (framsækið rokk) flottast.  En átti ekki upp á pallborð hjá vinahópi sem spilaði í New York skemmtistaðnum CBGB.  Hann spilaði einfalda músík sem var ekkert flækt með flóknum sólóum og taktskiptum.  Málið var að kýla á hlutina óháð færni á hljóðfæri.  Allir fengu að vera með:  Blondie,  Patti Smith, Televison,  Ramones...  Þetta var "gerðu það sjálf/ur" (Do It Yourself) viðhorf.

  Þetta tónlistarfólk var kallað pönk með tilvísun í fanga sem níðst er á í bandarískum fangelsum.  Aumast allra aumra.  

  Víkur þá sögu til Bretlands.  1976 myndaðist þar bylgja hljómsveita sem spilaði svipaða rokktónlist (blöndu af glam rokki og pöbbarokki).  Þetta voru Sex Pistols,  Clash,  Damned, Buzzcocks og fleiri.  Í ágúst 1976 skrifaði blaðakona NME vikublaðsins um þessa bylgju.  Hún sá sterka samlíkingu við bandarísku pönkarana.  Hún fékk samþykki bylgjunnar til að kalla hana pönk.  

 

Bestu lagahöfundarnir

  Bandaríska söngvaskáldið Paul Simon er í hópi bestu lagahöfunda síðustu aldar.  Af þekktum lögum hans má nefna Bridge over trouble water,  The sound of silence,  Mrs Robinson,  Mother and child reunion.  Lengi mætti áfram telja.  Þegar þáverandi forseti Bandaríkjanna,  Richard M. Nixon,  heimsótti Mao formann í Kína þá færði hann honum plötuna Bridge over trouble water með Paul Simon og Garfunkel,  sem hápunktinn í bandarískri tónlist.  

  Paul Simon hefur sterkar skoðanir á lagasmíðum.  Þessa telur hann vera bestu lagahöfundar liðinnar aldar:  Gershwin,  Berlin og Hank Williams.  Hann telur að Paul McCartney megi hugsanlega vera í hópnum.  Richard Rodgers og Lorenz Hart geta þá verið með líka.

  Í annað sæti setur hann John Lennon,  Bob Dylan,  Bob Marley og Stephen Soundheim.  Hann telur ekki fráleitt að sjálfur megi hann vera með í öðru sætinu. 

 

 

Dónalega fólkið

  Örlög beggja voru ráðin þegar prúði unglingurinn í Liverpool á Englandi,  Paul McCartney, kynnti sig fyrir bæjarvillingnum,  John Lennon.  Eftir það heimsóttu þeir hvorn annan á hverjum degi.  Ýmist til að syngja og spila saman uppáhaldslög eða semja sína eigin söngva eða hlusta á nýjar rokkplötur. 

  Þegar John gekk til og frá heimili Pauls fór hann framhjá hópi fólks sem stóð úti í garði.  Í hvert einasta skipti í öllum veðrum.  Hann kastaði ætíð á það kveðju.  Fólkið var svo dónalegt að endurgjalda hana aldrei.

  John sagði Paul frá þessu dónalega fólki.  Hann varð forvitinn.  Stormaði með John að fólkinu.  Kom þá í ljós að þetta var garðskreyting sem sýndi fæðingu Jesúbarnsins.  Fólkið var Jósef smiður,  María mey og vitfirringarnir þrír frá Austurlöndum. 

  Misskilningurinn lá í því að John var afar sjóndapur.  Mun sjóndaprari en hann gerði sér sjálfur grein fyrir.  Hann var í afneitun.  Hélt að allir aðrir hefðu samskonar sjón. Hann sá allt í þoku en hafði engan áhuga á gleraugum.  Ekki fyrr en mörgum árum síðar.