Matvöruverslun án afgreiðslufólks

 

 

 

 

 

 

 

 

  Í Amsterdam er margt að sjá.  Hægt er að læra af sumu.  Til að mynda eru síldarflök seld í vögnum samskonar pylsuvögnum.  Kosturinn við síldarvagna er að þar þarf ekki pott til að hita mat í né rafmagn. Síldarflakið er þverskorið í hæfilega munnbita.  Það er ýmist afgreitt lagt á bréf eða í pylsubrauði.  Sósur,  laukur,  súrsaðar gúrkur og eitthvað fleira er hægt að sulla á.  Þetta er eðlilega vinsælt. Síld er holl.  Pylsan ekki.

  Í Amsterdam rakst ég inn í matvöruverslun án sjáanlegrar afgreiðslumanneskju. Ekkert annað starfsfólk sást heldur. Þó má ætla að einhverjir vinni á lager og við eftirlit.  Viðskiptavinir afgreiða sig sjálfir.  Skanna vörurnar inn og borga með korti. 

  Klárlega er töluverður launasparnaður við þetta fyrirkomulag.  Spurning hvernig svona verslun er varin gegn þjófnaði.  Það hljóta að vera öflugar þjófavarnir við útganginn.  Ef þetta gefst vel þá er næsta víst að þetta breiðist út um allan heim.  Hver verður fyrstur til að innleiða þetta á Íslandi?  Ekki Kaupfélag Skagfirðinga.     

  Í S-Kóreu er annar háttur hafður á.  Þar er matvöruverslun ósköp hefðbundin á að líta.  Þegar betur er að gáð þá eru engar vörur í hillum. Þess í stað eru myndir af vörunum.  Viðskiptavinurinn ýtir á myndir af þeim vörum sem hann vill kaupa.  Samstundis smalast vörurnar saman inni á lager.  Síðan koma þær á færibandi í poka eða pokum fram á afgreiðsluborðið.  Þarna er rýrnun vegna þjófnaðar 0%.  Hér er ljósmynd úr þannig búð:

          

Nakið starfsfólk og viðskiptavinir í London

 

 

 

 

 

 

 

 

   Innan skamms býðst Íslendingum í London að snæða kviknaktir á veitingastað.  Annarra þjóða kvikindum líka.  En einkum höfðar þetta til Íslendinga.  Grunar mig.  Starfsfólk staðarins verður einnig klæðalaust.  Samt ekki starfsfólk í eldhúsi.  Það er fyrst og fremst til að forðast slys með sjóðheitan mat.  Líka af hreinlætisástæðum.  Gestir sjá hvort sem er ekki inn í eldhúsið.  Þeir upplifa aðeins nekt hvert sem litið er.  

  Gestir fá ekki að hafa með sér neina hluti. Hvorki farsíma,  úr né skartgripi.

  Hugmyndafræðin á bak við veitingastaðinn er sú sama og með nektarnýlendur og nektarhjólreiðar:  Frelsi.  Jafnframt að vera í snertingu við náttúruna.  Allar innréttingar og áhöld eru sem náttúrulegust.  Ekkert plast,  engir málmhlutir.  Ekkert rafmagn.  Borð verða aðgreind með bambustjöldum.  Svigrúm til að góna mikið á ókunnuga á næstu borðum er þannig takmarkað.  Þetta er ekki staður fyrir perra.  Hinsvegar er staðurinn upplagður fyrir vinnufélaga til að styrkja móralinn og hrista hópinn saman.   

  Staðurinn verður opnaður eftir rúman mánuð.  Þegar er byrjað að taka við borðpöntunum.  Þrátt fyrir töluverða gagnrýni og efasemdir liggja fyrir bókanir 16 þúsund gesta.  Aðallega Íslendinga - giska ég á.  Þó getur verið að þetta sé blandaður hópur.  Óljóst er hvort að 365 miðlar eigi hlut í veitingastaðnum. Kannski bara í öllum hinum veitingastöðum í hverfinu.    

Óþolandi forsjárhyggja

  Það er alltaf gaman að rölta um Fríhöfnina í Flugstöð Leifs Eiríkssonar í Sandgerði.  Andrúmsloftið þar er sérstakt (spes).  Þetta er öðruvísi en að væflast um 10-11 eða Pennann.

  Fýlupokar hafa verið að fetta fingur út í Fríhöfnina.  Saka hana um að vera í samkeppni við aðrar íslenskar verslanir.  Þetta er della.  Í dag er Fríhöfnin fyrst og fremst að þjónusta hálfa aðra milljón útlenda ferðamenn.  Eða eitthvað svoleiðis.  Fríhöfnin í Sandgerði er aðallega í samkeppni við útlendar Fríhafnir.  Vonandi stendur hún sig sem allra best í þeirri samkeppni. Ekki viljum við tapa þeim viðskiptum til útlanda.  Okkur bráðvantar útlendan gjaldeyri.

  Hitt er annað mál að það er ekki allt sem sýnist með Fríhöfnina í Sandgerði. Þar má kaupa eins mikið af M&M og hugurinn girnist.  Það má kaupa eins mörg stykki af Toblerone og hugurinn girnist. Það má kaupa allskonar í því magni sem hugurinn girnist.  Alveg eins og má í 10-11 og Pennanum. Ekkert við það að athuga.  Við búum í frjálsu landi án skömmtunarseðla.  Ísland er lýðræðisríki þar sem almenningur velur sér forseta á fjögurra ára fresti.  Aftur og aftur.  

 Víkur þá aftur sögu að Fríhöfninni.  Þar má kaupa eiginlega allskonar vörur í ótakmörkuðu magni. Nema áfenga drykki.  Það er út í hött.  Hvað er svona frábrugðið við bjór í samanburði við súkkulaði að hann er skammtaður en súkkulaði ekki?  Hvorutveggja er lögleg vara.  Bjórinn inniheldur B-vítamín og súkkulaði er steinefnaríkt.  Af hverju þurfa stjórnmálamenn að taka sér það vald að skammta ofan í fólk hvað það má kaupa?  Hvað kemur alþingismanni við hvort að mig langar í 3 bjórdósir eða 25 þegar ég á leið um flugstöð í Sandgerði?  Eða ef mig langar bara í 5 bjórdósir en verð að kaupa lágmark 6.

        

          

Meira af bjór og léttvíni í tollinum

Meira um mat í Amsterdam

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Starfsmenn veitingastaða í Amsterdam eru næstum því óþægilega ágengir. Eða þannig. Þegar stansað er fyrir framan veitingastað til að lesa matseðil úti í glugga eða á auglýsingatrönu sprettur skyndilega upp þjónn eða annar starfsmaður staðarins. Hann reynir hvað hann getur til að lokka mann til viðskipta.  Fer yfir "tilboð dagsins" og þylur upp fleiri kosti. Ef maður er tvístígandi færist hann í aukana.  Lofar desert sem kaupauka.  Ef það dugir ekki lofar hann einnig ókeypis drykk með matnum. Þetta er barátta um brauðið.  Eða öllu heldur þjórfé. Þegar margir veitingastaðir eru staðsettir hlið við hlið munar um harkið.  Bera sig eftir björginni.  Túristar fylla götur miðbæjarins.

  Bob Marley er í hávegum í Amsterdam.  Myndir af honum skreyta allskonar kaffihús og verslanir. Í sumum kaffihúsum eru hass og marijúana til sölu.  Það höfðar ekki til mín.  Ég hef á árum áður prófað þannig jurtir í þrígang.  Víman heillar mig ekki. Ég held mig við bjórinn. Enda inniheldur hann B-vítamín.

  Víða í Amsterdam eru sölubásar með franskar kartöflur.  Bara franskar kartöflur og majonesklessu.  I einhverjum tilfellum er hægt að velja um fleiri sósur.  Ég skipti mér ekki af því.  Alveg áhugalaus um franskar kartöflur. Við þessa bása eru langar biðraðir.  Þetta fyrirbæri er þvílíkt vinsælt.  Á sumum stöðum eru svona básar hlið við hlið.  Á öðrum stöðum er stutt á milli þeirra.  Allstaðar er löng biðröð fyrir framan þá.  Samt gengur afgreiðslan mjög hratt fyrir sig.  Ég horfði upp á starfsmenn moka þeim frönsku í kramarhús eins og í akkorði.  Eldsnöggir.

  Þetta er auðsjáanlega góður bisness. Húsnæðið er álíka stórt og pylsuvagn.  Kartöflurnar afhentar út á stétt miklu hraðar en pylsur.  

 Svo eru það sjálfsalar með heitum skyndibita.  Þeir eru rosalega vinsælir. Þeir eru eins og hefðbundnir sjálfsalar. Réttirnir sjást í hólfi:  Hamborgarar, pylsur,  kjúklingabitar og allskonar djúpsteiktir réttir.  200 - 300 kall eða svo er settur í sjálfsalann og hólf opnast.  Einfalt og notalegt.

    

    

Matur í Amsterdam

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Ég hef áður skýrt undanbragðalaust frá því að ég skrapp til Amsterdam um páskana.  Sennilega var um áratugur síðan ég heimsótti þá ágætu borg síðast.  Þetta var þess vegna dáldið eins og fersk heimsókn.  

  Við innritun á gistiheimili tilkynnti afgreiðsludaman mér að ættingi minn væri gestur þarna. Ég varð eitt spurningamerki. Daman fletti upp í tölvunni og sagði: "Hún er hérna,  Sabrína Guðmundsson.  Þetta er nákvæmlega sama ættarnafnið, stafsett með ð og allt."

  Ég þakkaði fyrir upplýsingarnar.  En veit ekkert meira um Sabrínu. 

  Í einni plötubúð sem ég heimsótti spurði afgreiðslumaðurinn fljótlega:  "Íslendingur?".  Ég játti.  Hann sagði:  "Ef maður hefur heyrt í sjónvarpinu viðtal við Björk og Sigur Rós þá er íslenski enskuframburðurinn auðþekkjanlegur." Hann sagðist hafa komið til Íslands og sannreynt þetta.  

  Athygli vekur að fjöldi veitingastað býður upp á nákvæmlega sömu rétti:  Lambakótelettur, svínarif,  grillaðar kjúklingabringur,  rib eye steik og eitthvað svoleiðis.  Sama meðlæti:  Kál, tómatsneiðar, agúrkusneiðar, franskar, tómatsósa og majónes.  Á auglýsingatrönum og úti í gluggum veitingastaðanna eru sömu ljósmyndir af þessum réttum.  Samt eru staðirnir ýmist kenndir við Argentínu, Ítalíu, Istanbúl,  Tæland eða eitthvað annað.  Enginn munur er á þessum réttum hvort heldur sem veitingastaðurinn er fínn háklassa eða skyndibitastaður.  Verðið er 10 - 11 evrur (um 1400 - 1500 íslenskar kr.).

  Biðja þarf sérstaklega um bakaða kartöflu.  Alltaf fylgja með tómatsósan og majonesið.  Þegar bita er stungið ofan í þær báðar er útkoman kokteilsósa.    

 Mér dettur í hug að einn og sami birginn afgreiði alla þessa staði.  Fremur en að þeir séu allir í eigu sama aðila.  Þetta er skrítið.  Ekki síst vegna þess að víða liggja þessir staðir saman hlið við hlið.

  Fyrri blogg um Amsterdam-heimsóknina má lesa með því að smella á þessa hlekki:

http://http://jensgud.blog.is/blog/jensgud/entry/2169441//blog/jensgud/entry/2169441/

http://jensgud.blog.is/blog/jensgud/entry/2170260/

http://jensgud.blog.is/blog/jensgud/entry/2170473/

        

Það er flugmaðurinn sem talar

  Þegar skroppið var til Amsterdam á dögunum þá flaug ég með flugfélaginu Wow.  Það geri ég alltaf þegar því er við komið.  Fyrstu árin voru flugfreyjur Wow uppistandarar.  Þær reittu af sér vel heppnaða brandara við öll tækifæri sem gafst.  Eðlilega gekk það ekki til lengdar.  Það er ekki hægt að semja endalausa brandara um björgunarbúnað flugvélarinnar,  útgönguleiðir og svo framvegis.  Því síður er boðlegt að endurtaka sömu brandarana oft þar sem fjöldi farþega ferðast aftur og aftur með Wow.

  Ennþá er létt yfir áhöfn Wow þó að brandarar séu aflagðir.  Ein athugasemd flugmannsins kitlaði hláturtaugar farþega á leið frá Amsterdam.  Hún kom svo óvænt í lok þurrar upptalningarþulu.  Þið kannist við talanda flugmanns í hátalarakerfi.  Röddin er lágvær, blæbrigðalaus og mónótónísk:  "Það er flugmaðurinn sem talar.  Við fljúgum í 30 þúsund feta hæð... Innan skamms verður boðið upp á söluvarning.  Upplýsingar um hann er að finna í bæklingi í sætisvasanum fyrir framan ykkur.  Í boði eru heitir og kaldir réttir,  drykkir og úrval af sælgæti. Mér finnst Nóa kropp best!"  

      

Verið er að skoða töskur mannsins

Páskar í Amsterdam

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Ég fagnaði frjósemishátíð vorsins fyrir austan haf. Hún er kennd við vorgyðjuna Easter.  Í þjóðsögum gyðinga er frjósemishátíðin kölluð páskar.  Þá snæða þeir nýfætt páskalamb.

  Leið mín lá til Amsterdam í Hollandi.  Sennilega er áratugur eða svo frá síðustu dvöl minni þar.  Margt hefur breyst.  Til að mynda eru allar geisladiskabúðir horfnar nema tvær.  Það er rýrt í borg sem telur hátt í milljón íbúa (og annað eins þegar allt stór-Amsterdamsvæðið er saman talið).  Til viðbótar tekur Amsterdam árlega við mörgum milljónum ferðamanna.  

  Önnur geisladiskabúðin er hluti af stærri verslun,  Media Markt. Henni má líkja við Elkó hvað vöruúrval varðar.  Hin er stór og mikil plötubúð.  Hún heitir Concerto.  Þar er gríðarmikið og gott úrval af geisladiskum af öllu tagi.  Heill salur lagður undir djass og klassík.  Annar salur lagður undir þjóðlagatónlist og blús.  Þriðji salurinn lagður undir vinylplötur.  Þannig mætti áfram telja.

  Í Concerto er einnig að finna fjölda tónlistarbóka og -tímarita.  Þessi búð er gullnáma fyrir músíkdellufólk.

  Þrátt fyrir fáar geisladiskabúðir í Amsterdam þá eru margar búðir sem selja aðeins vinylplötur.  Ekkert annað.  Kannski er það tímanna tákn.  

  Til samanburðar við Ísland er framboð á páskaeggjum í Amsterdam snautlegt.  Aðeins ein stærð.  Hún jafngildir stærð 3 eða svo.  Svo er að vísu líka hægt að fá pínulítil páskaegg á stærð við brjóstsykursmola.  

  Meira fer fyrir súkkulaðikanínum.  Þær fá betra hillupláss en eggin og eru glenntar framan í viðskiptavini matvöruverslana.  Enda breytti vorgyðjan Easter á sínum tíma uppáhaldsfuglinum sínum í kanínu.  Kanínan gladdi svo börn á öllum aldri með því að gefa þeim páskaegg.  

           

Útlendir ferðamenn á Íslandi éta ekki hvað sem er

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Í ár koma hátt í tvær milljónir erlendra ferðamanna til Íslands. Þeir eru ekki í leit að alþjóðlegum skyndibitastöðum á borð við McDonalds,  Burger King,  Subway,  KFC,  Dominos eða Taco Bell.  Þessa staði finna þeir heima hjá sér.  Ör fjölgun túrista á Íslandi skilar sér ekki í kaupum á ruslfæði samkvæmt alþjóðlegum stöðlum.  Þvert á móti.  Það þrengir að þessum stöðum.  Gott dæmi um það er að Subway á Ísafirði gaf upp öndina á dögunum.  Einmitt í kjölfar túristasprengju á Vestfjörðum.  

  Útlendir ferðamenn á Íslandi vilja smakka eitthvað nýtt og öðruvísi.  Þeir prófa kæstan hákarl,  hangikjöt,  svið,  lifrarpylsu og ýmsa spennandi sjávarrétti.   Nú er lag fyrir veitingastaði að bjóða upp á íslenskan heimilismat: Kjötsúpu,  plokkfisk og sveitabjúgu.  Svo að ekki sé minnst á grillað lambakjöt,  kótelettur (án rasps!) og lambalæri með brúnni sósu,  Ora grænum og rauðkáli.  Íslenska lambakjötið er best í heimi (á eftir færeyska skerpikjötinu).  Við eigum að fóðra túrista á því.  Svo vel og rækilega að þeir verði háðir því.  Það styrkir útflutning á kjötinu.

  Á spjalli mínu við erlenda ferðamenn hef ég uppgötvað undrun þeirra yfir því að Íslendingar borði heita sósu með flestum mat. Þeir eiga öðru að venjast.

 

Ferðafólki boðið lambakjöt

Auðleyst vandamál

  Ég var vestur á fjörðum. Sem oft áður.  Í gamla daga var hálf einmanalegt utan vinnutíma í vinnuferðum úti á landi. Ég var oftast eini gestur á gistiheimilum og hótelum. Það var næstum því óþægilegt.  Starfsmenn kannski þrír eða fjórir. Gistikostnaður minn stóð ekki undir launakostnaði þeirra. Á móti kom að um sumarið mættu ferðamenn til leiks og bættu upp taprekstur vetrarins.

  Nú er öldin önnur er Sveinbjörn stökk á stöng.  Nú er ekki þverfótað fyrir útlendum ferðamönnum á öllum tímum árs. Jafnframt hefur framboð á gistirýmum vaxið ævintýralega. Það er skemmtileg tilbreyting frá því sem áður var að lenda í þvögu af ferðamönnum frá öllum heimsálfum.  Líka vitandi að þeir skilja eftir sig hérlendis í ár 500 þúsund milljónir króna í gjaldeyri.  Þeir togast á um alla mögulega leigða bíla,  fjölmenna á matsölustaði,  kaupa lopapeysur og aðra minjagripi. Og það sem telur einna mest: Taka ljósmyndir og myndbönd af norðurljósunum,  skíðabrekkum og allskonar.  Þetta póstar liðið á Fésbók og Twitter út um allan heim.  Við það ærast vinir og vandamenn. Verða friðlausir í löngun til að koma líka til Íslands.  Margfeldisáhrifin eru skjótvirk og öflug.

  Hitt er annað mál að ástæða er til að taka snöfurlega á glannaskap túrista. Þeir átta sig ekki á að hættur leynast í íslensku landslagi.  Bæði við fossa og í fjöru.  Túristarnir taka ekkert mark á vel merktum lokunum á gönguleiðum eða vegum.  Það þarf að glenna framan í þá merkingum um að brot á banni á þessum svæðum varði háum fjársektum.  Þá finna þeir til í buddunni.  Það virkar.  

   

Rottukjöt í matinn

 

 

 

 

 

 

 

  Þrátt fyrir allskonar niðurgreiðslur,  styrki,  ívilnanir,  fyrirgreiðslur,  klíkuskap og annað kunnuglegt freistast margir matvælaframleiðendur til þess að svindla á viðskiptavinum.  Líklegt er að þú eða einhver sem þú þekkir hafi borðað rottukjöt án þess að vita það. Talið sig vera að japla á kjúklingakjöti.  

  Þetta hendir þegar snætt er í Bandaríkjum Norður-Ameríku.  Það staðfestir matvælaeftirlitið vestra.  Milljónir kílóa af rottukjöti er selt sem beinlaust kjúklingakjöt,  hvort heldur sem er á veitingastöðum eða í matvöruverslunum.  

  Að sögn kunnugra er rottukjöt lakara en kjúklingakjöt.  Með réttum kryddum má fela muninn.  Að minnsta kosti upp að því marki að villa um fyrir grunlausum.