Kráka = cover song

  Poppkóngurinn Óli Palli á rás 2 tók í dag snúning á vandræðalegri þýðingu okkar Íslendinga á ensku orðunum "cover song".  Því miður hefur ekki fundist neitt gott íslenskt orð yfir fyrirbærið.  Menn hafa verið að vandræðast með orð eins og tökulög,  ábreiður,  mottur,  yfirhafnir,  kápur og svo framvegis.

  Fyrir 2 árum stakk Steini Briem upp á orðinu krákur.  Eins og Óli Palli hallast ég helst að því orði.  Samt er það ekki algott.  Rökin með  kráku  eru þessi:

  - Það hljómar líkt enska orðinu "cover".

  - Það er 2ja atkvæða og þar með töluvert þjálla en "ábreiðulag" eða "tökulag".

  -  Það gefur til kynna að um eftirhermu sé að ræða án þess að innihalda forskeytið "hermu".  En býður jafnframt upp á að talað sé um "hermikráku" þegar um nákvæma stælingu er að ræða.

  -  Hægt er að tala um kráku (cover) án þess að tala um krákulag (cover song).

  Ef þið hafið betri tillögu þá endilega leggið í púkk.

  Annað:  Hvað segið þið um kráku Perfect Circle á  Imagine?  Þarna er söngvari Tool ásamt bandarískum gruggurum að kráka lagið með öðrum hljómagangi og öðrum hrynjanda fyrir unga rokkunnendur.  Frumútgáfa Lennons á laginu er yfirleitt í efstu sætum yfir bestu lög poppsögunnar.  Útfærsla Perfect Circle er töluvert frábrugðin.  Og þar með ekki hermikráka heldur kráka.

Athugasemdir

[Óli minn, 2.6.2011 kl. 03:49]

Mér finnst kráka og krákur bara fínt og segi krúnk fyrir því. Annars skilur maður svo sem líka orðið ábreiða á sama hátt. En er ekki bara ágætt að hafa tvö orð? Fólk getur þá bara valið sjálft hvort það vill nota.

[Gunnar Hjálmarsson (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 06:40]

Segja bara kóver og hætta þessu kráku rugli. Það er tilgerðarlegt og asnalegt. Maður segir rokk, en ekki vagg og velta.

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 08:03]

Það þarf ekki að íslenska allt. Þá þyrftum við að finna upp á einhverju bulli fyrir jazz/djassi blues/blús og svo framvegis

[Kristinn Pálsson (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 11:13]

Krákur minnir mann óneitanlega á hermikrákur. Kóver eru alls ekki alltaf hermikrákur, því menn eiga það til að bæta sínum blæbrigðum og höfundareinkennum inn í viðkomandi útgáfu. Sjálfur notast ég því ýmist við orð eins og "útgáfa", "afbrigði" eða "meðferð af". Dæmi um frábæra meðferð af eldri klassíker er útgáfa Neil Young af Imagine eftir John Lennon sem sungin var eftir árásirnar á tvíburaturnanna árið 2001. Þar var á ferðinni frábært afbrigði af sígildu lagi....

[Siggi Lee Lewis, 2.6.2011 kl. 11:54]

En af hverju í ÓSKÖPUNUM má ekki bara segja cover ??

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 14:07]

  Óli minn,  það er ágætt að hafa sem flest orð til að moða úr.

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 14:21]

  Gunnar,  það hefur ekki tíðkast að íslenska heiti á músíkstílum.  Kannski vegna þess að frægðarferill flestra músíkstíla er stuttur.  Twistið kom og fór.  Líka limbó,  calypso,  oi,  mento,  trip-hop o.s.frv.  Einnig vegna þess að íslensk heiti hafa ekki verið góð.  Það á almennt við um íslensk heiti að þau ná ekki fótfestu ef atkvæðafjöldi þeirra er meiri en í útlenda orðinu.  Það hefur verið reynt að kalla blús tregasöngva.  Það er þjálla að segja blús.  Alveg eins og það er þjálla að tala um bíl í stað sjálfrennireiðar og rokk í stað vagg og veltu. 

  Þungarokk fest sig í sessi.  Enda með færri atkvæði en heavy metal.

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 14:29]

  Kristinn,  það er rétt að kráka framkallar í huga manns hermikráku.  Það er kostur í aðra röndina.  Líka vegna þess að hægt er að tala um hermikráku þegar um nákvæma stælingu er að ræða en kráku þegar menn bæta sínum blæbrigðum og sérkennum í flutninginn.

  Orðin sem þú notar skila sér vel í textanum sem þú nefnir sem dæmi.  Ókosturinn við þau er að það þarf að tiltaka að þetta sé útfærsla á eldra lagi.  Orðið kráka upplýsir aftur á móti strax að ekki sé um frumútgáfu að ræða.

  Það er gaman að þessum vangaveltum.

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 14:43]

  Ziggy Lee,  Íslendingar hneigjast til að tala íslensku og brúka íslensk orð sem falla að íslenska málkerfinu.  Þess vegna tala menn um tölvu fremur en kompjúter og síma í stað telefón.  Af sömu ástæðu eru menn að vandræðast með orð eins og tökulög,  ábreiður,  mottur,  yfirhafnir,  kápur og krákur.

  Kóverlag kallar á sögnina að kóvera lag.  Menn kóveruðu lög eftir Bítlana (ekki The Beatles,  vel að merkja); kóverlagasöngvarar stofna kóverlagahljómsveit, senda frá sér kóverlagaplötu, taka þátt í kóverlagakeppni og setja upp kóverlagaútihátíð.  Er þetta ekki dálítið kauðskt og þunglamaleg í samanburði við að stofna krákuband og kráka Bitlalög.

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 19:45]

"Íslendingar hneigjast til að tala íslensku og brúka íslensk orð sem falla að íslenska málkerfinu"

Þú gleymir tökuorðunum sem undantekningu/reglu. Íslenskan er stúrfull af þeim og það er ekki verra. Kjurr er danskt, og ekkert rangara en að segja kyrr. Pulsa og pylsa... Sigurður G. var með heilan þátt um þetta og hann sagði að það væri ekkert að því að segja kjurr. Svo allt í kring um tól. Spindill er spindle - tekið úr ensku, pólera/polish... gæti haldið lengi áfram

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 19:48]

Segir margt um þetta að ég skrifa tól án þess að taka eftir því og það er frá tool

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 21:01]

  Gunnar,  fyrir ekkert svo mörg hundruð árum töluðu Skandinavar og Englendingar svo líkt mál að þeir skildu hvern annan.  Englendingar nota orðið geyser úr íslensku yfir hveri.  Í athugasemd #5 kem ég inn á að Íslendingar hafi yfirleitt ekki íslenskað heiti á músíkstílum.  Mörg íslensk orð eru stafsett með y vegna þess að þau eru komin úr dönsku og stafsett í dönsku með ö.  

  Hinsvegar er það svo að á mínum æsku- og unglingsárum var miklu meira um dönsk orð í daglegu tali Íslendinga en í dag.  

  Ég hef ekkert á móti útlendum tökuorðum svo framarlega sem þau hljómi vel og falli vel að íslenskunni.  Orð eins og kóverlagasöngvarar gerir það ekki.  Þegar útlend orð eru til vandræða í íslensku leitast almenningur ósjálfrátt til að finna þjálla orð. 

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 21:22]

Fyrst að forfeður okkar gátu notað tökuorð, af hverju getum við ekki sleppt snobbinu? Þú tekur kóverlagasöngvarar sem dæmi. Það er eins og ég tali um verkamann sem tólnotanda. Það þarf ekki að rembast með tökuorð. Í stað kóverlagasöngvara myndi ég nota "söngvari sem að coverar..." Ekkert verra en að segja blússöngvari. Ekkert frekar en er sagt rappari eða hvað eina.

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 21:51]

  Gunnar,  ég endurtek að ég hef ekkert á móti útlendum tökuorðum.  Stutt og lipur orð,  hvort sem þau eru erlend tökuorð eða íslensk nýyrði,  festa sig eldsnöggt í sessi.  Að sama skapi ná óþjál orð ekki fótfestu.  Menn reyna að finna önnur og þjálli orð í staðinn.  Þess vegna er stöðugt verið að leita að liprara og skilmerkilegra orði en kóverlagasöngvarakeppni. 

  Það er alveg ófært að leggja heila (fjögurra orða) setningu undir lýsingu á söngvara.  Til samanburðar kemur eitt orð,  rappari,  öllu til skila um það fyrirbæri.  Sú er ástæðan fyrir því að menn eru ekkert að eltast við nýtt orð yfir rappara.  

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 21:58]

  Ég gleymdi að geta þess að þeir sem sækja í að slá um sig með útlendum orðum hafa hingað til verið skilgreindir snobbarar.  Ég hef aldrei orðið var við að orðið snobb sé notað yfir þá sem aðhyllast lipra íslensku.

  Fram undir miðja síðustu öld töluðu snobbaðir Akureyringar dönsku að hálfu á sunnudögum.  Þeir sögðu eina setningu á íslensku og endurtóku hana á dönsku.  Dæmi:  "Þetta er fallegt.  Det er smukt."

  Minna snobbaðir Akureyringar hlógu og hæddust að þessu.  Svo fór að snobbuðustu Íslendingarnir áttuðu sig á því hvað þetta var hallærislegt.  Þá urðu þeir skömmustulegir og hættu þessu.

[Svanur Gísli Þorkelsson, 2.6.2011 kl. 22:08]

Hvers vegna þarf að þýða orðið sérstaklega orðið cover í þessari merkingu sem þú fjallar um?

Fullt af enskum orðum eru ill - beinþýðanleg. Þegar slíku er þvingað inn í íslenskuna, lætur hún á sjá og skilur eftir enskt bragð í munninum.

Íslenskir útvarpsþulir og tónlistarskríbentar hafa um áratugi komist vel af án beinnar þýðingar á þessu orði. Þeir hafa notað íslensku í staðinn, íslenska setningarfræði sem skilur eftir íslenskt bragð eða óbragð á tungunni, hversu stirðbusalegt og súrt sem vanabí nútímameikurum finnast það.

 So, leyfum cover bara eiga sig og látum "lag Bítlanna í flutningi Engilberts" og "Bla bla flytur nú lagið bla bla samið af bla bla, en upprunalega flutt af bla bla,"  nægja.  -

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 22:10]

"Ég hef aldrei orðið var við að orðið snobb sé notað yfir þá sem aðhyllast lipra íslensku."

T.d. er snobb tekið frá ensku. Úr snob.

[Gunnar (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 22:14]

Og þú notaðir sjálfur "snobbaðir Akureyringar dönsku"

Samkvæmt þinni íslensku áttirðu að nota al-íslensk orð yfir snobb.

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 22:55]

  Svanur,  ástæðan fyrir því að það er verið að þýða orðið cover er sú að flestir sem fjalla um músík lenda fljótlega í því að vandræðast með orðið.  Þetta á jafnt við um blaðamenn,  útvarpsmenn og tónlistarmenn.  Það er ekki alls kostar rétt að þeir hafi um áratugi komist af án beinnar þýðingar á þessu orði.  Í áratugi hafa þeir notað þýðingar á borð við ábreiður,  tökulög,  mottur,  yfirhafnir,  kápur og svo framvegis.  Að vísu er rétt að lengst af reyndu menn frekar að fjalla um fyrirbærið með margra orða setningu fremur en einu orði. 

  Hvað sem því líður þá eru flestir fjölmiðlamenn og tónlistarmenn að vandræðast með orðið "cover".  Þau vandræði hafa aukist frá því að útvarpsstöðvum og útvarpsrásum fjölgaði og fjölmiðlaumfjöllun um músík jókst.  Þetta var ekki svo mikið mál á meðan Pétur Pétursson kynnti að næst flytji Jethro Tull og félagar hans næsta lag eða Donovan poppflokkurinn leiki og syngi.  

  Á meðan þetta er að þvælast fyrir fólki er um að gera að velta vöngum yfir því.  Mér finnst orðið kráka vera gott í þessari merkingu.  En ekki algott.  Það er líka gaman að velta upp sem flestum flötum á þessu öllu saman.   

[Jens Guð, 2.6.2011 kl. 22:56]

  Gunnar,  í þriðja sinn tek ég fram að ég er ekki andvígur erlendum tökuorðum. 

[nonni (IP-tala skráð) 2.6.2011 kl. 23:29]

...þekja.

[Svanur Gísli Þorkelsson, 2.6.2011 kl. 23:43]

Ég er ekki hissa á að þeir hafi lent í vandræðum með orðin  ábreiður,  tökulög,  mottur,  yfirhafnir,  og kápur sem eru öll afar langt frá merkingu orðsins cover eins og það er notað með orðinu song.Ég hef reyndar aldrei séð eða heyrt neitt af þessum orðum notað í þessari merkingu,  en það vitnar eflaust aðeins um fákunnáttu mína.

Aftur á móti hef ég oft heyrt tónlistarmenn tala um að hafa "dekkað" eitthvað lag á tónleikum, í merkingunni coverd. Það þarf hins vegar ekki endilega að vera cover song (dekklag?) sem þeir tóku. Orðið að dekka er reyndar orðið rótgróin íslenska í merrkingunni to cover eins og það er notað í fótboltanum.

En ég heyri að þú ert hallur undir orðið kráka, þá dregið af hermikráka. Persónulega finnst mér það orð frekar ljótt og hafa dálítið neikvæða ímynd. Yrði þá til sögnin að kráka?

[Jens Guð, 3.6.2011 kl. 00:02]

  Nonni,  takk fyrir að benda á þekju.  Ég gleymdi að taka það með í dæmið.

[Óli minn, 3.6.2011 kl. 00:10]

Mér sýnist bara vera ein lausn á málinu og hún er sú að banna tónlist.

[Óli minn, 3.6.2011 kl. 00:11]

Annars er ég kominn á þá skoðun að kráka rími óþægilega við hráka.

[Jens Guð, 3.6.2011 kl. 00:32]

  Svanur,  við erum greinilega ekki á sömu hljómleikunum eða að hlusta á sömu útvarpsstöðvar.  Ég hef aldrei heyrt talað um að "dekka" lag.  En kannast þeim mun betur við það orð úr fótboltanum.

  Óli Palli á rás 2 rifjaði upp í gær að hann hefði byrjað að tala um ábreiður í útvarpinu fyrir áratug.  Hann mundi samt ekki hvaðan hann tók það upp.  Stebbi Hilmars hefur löngum talað um ábreiður.  Eyjólfur Kristjánsson hefur talað um mottur.  Mig minnir að plata með honum heiti Mottur eða hvort hún var aðeins auglýst þannig.  Útvarpsþátturinn Bergsson & Blöndal auglýsti:  "Hvaða mottumeistarar ná inn á topp 10 listann? Það kemur í ljós á laugardaginn en viðbrögðin við spurningunni hver er áhrifamesta mottan hafa verið mjög skemmtileg."

  Plötudómasíðan Rjóminn hefur auglýst:  "Peter Gabríel og indí-ábreiður."  Þannig mætti áfram telja.  Útvarpsþátturinn "Virkir morgnar" á rás 2 var um tíma með fastan dagskrárlið sem hét "Bítlakráka dagsins".  Þannig mætti áfram telja.

  Það er galli við orðið kráka að það kallar fram í huga manns orðið hermikráka.  Sá vankantur getur rjátlast af ef menn fara að greina á milli kráku annars vegar (þegar flytjandinn setur sitt persónulega mark á flutninginn) og hinsvegar hermikráku (þegar frumútgáfan er stæld).  

  Mér finnst vera kostur að sögnin sé að kráka (í stað þess að tala um að "covera").  En það er gott að fá viðhorf eins og þitt í þessa umræðu.  Bestu þakkir fyrir það.

[Jens Guð, 3.6.2011 kl. 00:41]

  Óli minn,  þá rifjast upp þegar Kringlan var opnuð.  Þar var veitingastaður í eigu manns frá Víetnam.  Hann bar ættarnafnið Sinn,  sem varð tilefni margra góðlátlegra brandara.  Mikill eðal maður sem féll frá langt fyrir aldur fram.  Það var hann sem ætlaði að taka upp íslensku nöfnin Ljótur Bolli.  Börn hans bentu honum á að þau nöfn hljómuðu ekki vel á íslensku þannig að ekkert varð af því. 

  Þessi ágæti maður bætti alltaf h fyrir fram r.  Hrekkjóttum unglingum þótti fyndið að benda á djúpsteiktar rækjur og spyrja:  "Hvað er þetta?  Hvað varstu að gera við þetta?"  Hann svaraði:  "Hrækja,  hrækja."

[Rebekka, 3.6.2011 kl. 09:30]

Voðalega er fólk eitthvað mótfallið því að segja kráka í staðinn fyrir "cover".  Sjálfri finnst mér kráka mikið betra orð.  Allt hjal um að þetta eða hitt orð sé ekki "íslenskt" eða að það sé tökuorð er málinu óviðkomandi.  Snobb ER íslenskt orð, fengið að láni frá ensku.  Tól er líka íslenskt orð, rétt eins og jógúrt, banani, sófi, o.s.frv.  

Ef það endar með því að "cover" eða kóver eða kover verði að lokum algengara í okkar tali heldur en kráka, þá verður kover að íslensku orði,  rétt eins og pítsan sigraði flatbökuna,  appelsínan sigraði glóaldinið, og búmerang sigraði bjúgverpilinn.

Ég ætla að fara í krákuliðið  :P 

[Jens Guð, 3.6.2011 kl. 10:29]

  Rebekka,  mæl þú manna heilust!

[Jón Steinar Ragnarsson, 4.6.2011 kl. 00:58]

Þarf að taka fram að lag sé í nýrri utgáfu? Er ekki allt í lagi að segja Imagine eftir John Lennon í flutningi eða útgáfu A perfect Circle. Annars var alltaf talað um útsetningar, þegar menn lögðu sitt í annara verk. Endurgeð eða remake er notað um kvikmyndir.  Menn eru að hanga í þessu af því að þeim vantar gott orð yfir "bönd" sem spila bara útsetningar á annara tónlist: Cover-band... Eru þau svo mörg, nema að vera þá algerlega tileinkuð einhverju gömlu bandi eins og Boney M?

Tónlistarbransinn morar annars í alskyns jargoni og slettum eins og bíóbransinn og listirnar yfirleytt. Enginn hefur haft stórar áhyggjur af því af því að þetta er bundið við þær kreðsur að mestu og snertir málið lítið. (Gleymum ekki tölvubransanum)

Menn spila sóló eða í böndum, Djassa, Rappa, rokka, spila ballöðurog popp.  Engum dottið í hug að það þurfi að torfleggja þessi orð<&#39;

[Jón Steinar Ragnarsson, 4.6.2011 kl. 01:08]

Kannski er útkoman út úr þessum vangaveltum mínum sú að gefa þessari áráttu nafn. Þ.e. að þurfa að "Íslenska" sértæk erlend nöfn og hugtök. Köllum það að tyrfa erlend orð, sem bæði hefur tilvísun í þjóðlegheitin og torfbæina, auk þess sem útkoman verður yfirleytt eitthvað torf, sem ekki festist í málinu.

Það er eðlilegt að Íslenska orð, sem eru óþjál í munni og falla illa að Íslenskri hljóðmyndun. Jet (Djett) var eitt slíkt og fannst hið fína orð Þota á það fyrirbrigði.  Cover og Band eru með ósköp íslenska í hljóðmynd og ætti ekki að vera neinum tungubrjótur.  Öll þessi orð sem þú nefnir sem staðgengla eru hálfgerður menntórembingur, sem ég hélt að hafi elst af Óla Palla.

Við getum skoðað gamla námsefnið með bílprófinu til að sjá hversu gáfulegur svona rembingur er. Sjálfrennireiðinn, togleðurshólkurinn etc...

[Jón Steinar Ragnarsson, 4.6.2011 kl. 01:20]

Áður en þotuhreyflarnir komu til sögunnar hét flugvél flugvél. Eins tveggja eða þriggja hreyfla á stundum ef men þurftu að vera nákvæmari. Fyrst hét þetta þrýstiloftsflugvél, sem þótti heldur langt og óþjált og Þota varð ofaná.  Þetta bar keim af því nýjabrumi sem tæknin var, en þotur eru samt sem áður flugvélar og verða það sennilega aftur í munni manna.  Ruglingurinn hefur vafið upp á síg með óþarfa orðmmyndum til að aðgreina þetta einfalda tæki. Skrúfuþota var eitt.

Ef það þarf sérstakt nafn yfir þá sem eingöngu  eða stundum ættleiða lög, þá fer það líklega að kalla á allskonar anal skilgreininganafngiftir á annað.

Annað nafn yfir cover er  annars adaption, sem gæti útlagst tökulag eða fósturlag, stjúplag..(stjúphljómsveit?) (hryllilegt)

Köllum þetta bara köver.

[Steingrímur Helgason, 4.6.2011 kl. 02:02]

Ég er enn dáldið á því að &#39;kráka&#39; lagið...

Brjánzlækjarbarnið nefnilega naglhitti á hauzinn þarna..

[Jens Guð, 4.6.2011 kl. 14:54]

  Jón Steinar,  Íslendingar hafa almennt ekki þýtt erlend heiti á músíkstílum.  Að vísu með undantekningum (tölvupopp,  þungarokk,  harðkjarni,  dauðarokk...).  Mörg upprunaheiti á músíkstílum er varla hægt að þýða.  Dæmi um það er jamaíska orðið reggae.  Heimildum ber ekki saman um uppruna þess - þó aðeins séu 45 ár síðan fyrirbærið varð til.  Sumir segja það vera styttingu á enska orðinu "regular" (reglubundið).  Aðrir að það sé dregið af orðinu "rege" (fatadruslur eða rifrildi).  Enn aðrir að það sé dregið af orðinu "streggae" (illa klædd stúlka).  

  Það reynir enginn að íslenska reggae.  Ég veit ekki hvernig það er í öðrum löndum en Færeyingar umgangast útlend orð yfir músíkstíla á svipaðan hátt og Íslendingar.  Nota yfirleitt aðeins upprunaheitið.  Samt með þeim undantekningum að "techno" kalla þeir teldupopp og rokk kalla þeir grót (grjót).

  Íslendingum hefur orðið eðlislægt að nota íslensk orð yfir flest annað sem snýr að tónlistariðkun.  Við tölum um hljóma (chords),  þvergrip (power chords),  laglínur (melodies),  viðlag (chorus),  hljómleika (concerts),  plötur (LPs),  geisladiska (CD) og svo framvegis.

  Fram á sjöunda áratuginn var algengast að íslenskir dægurlagaflytjendur spiluðu útlend lög (með íslenskum textum).  Á þessu varð breyting þegar íslensku bítlahljómsveitirnar (ekki The Beatles-bönd) tóku upp þann sið að spila frumsamda músík.  Í þeim undantekningatilfellum sem þær gáfu út á plötu útlend lög var byrjað að skilgreina þau sem tökulög.

  Vandamálið við orðið tökulag er að það vantar sögn.  Það hljómar illa að tala um að taka tökulag.  Sama vandamál er með ábreiðu,  yfirhafnir,  kápur o.s.frv.  

  Vandamálið með "cover" er að það kallar iðulega á viðskeyti.  Um daginn var efnt til þess sem kallaðist  Bob Dylan "cover"-lagakeppni.  Mönnum hafa verið gefnir titlar eins og  mesti "cover"-lagasöngvari landsins.

  Þá hljómar betur dagskrárliðurinn "Bítlakráka dagsins".   

[Jens Guð, 4.6.2011 kl. 14:54]

  Steingrímur,  mikið er ég þér sammála.