Gleðileg jól!

Heims um ból

halda menn jól;

heiðingjar, kristnir og Tjallar.

Uppi á stól

stendur í kjól

stuttklipptur prestur og trallar.

Gátan leyst um það hver samdi eitt frægasta Bítlalagið

  Hátt á þriðja hundrað lög hafa komið út á plötu með Bítlunum.  Það eru góð afköst.  Hljómsveitin starfaði á plötuútgáfumarkaði aðeins í 6 ár.  Uppistaðan af lögunum voru skráð á höfundana John Lennon og Paul McCartney. Framan af sömdu þeir flest lög í sameiningu.  Þegar á leið varð algengara að þeir semdu lögin sitt í hvoru lagi.

 Eftir upplausn Bítlanna 1969 var endi bundinn á samstarfið.  Paul lenti í hatrömmu stríði við hina Bítlana vegna uppgjörs á fjármálum.  Allir Bítla hófu sólóferil.

  Í blaðaviðtölum næstu ár voru John og Paul iðulega spurðir að því hver hefði samið hvað í hinu og þessu laginu.  Þeir voru algjörlega sammála um allt þar um að undanskildum tveimur lögum.  Merkilegt hvað þeir voru smmála í ljósi þess að hljómsveitin gekk í gegnum tímabil þar sem liðsmenn voru hálfir út úr heimi í dópþoku.  

  Lögin tvö sem þá greindi á um eru "In My Life" og "Eleanor Rigby".  Hið fyrrnefnda hefur iðulega sigrað í kosningu um besta dægurlag allra tíma.  Þess vegna skiptir þetta miklu máli.  Og þó.  Lennon og McCartney litu alltaf á sig á sjöunda áratugnum sem teymi.  Afrek annars var sjálfkrafa einnig afrek hins.

  Paul heldur því fram að hann hafi samið lagið "In My Life" en John textann.  Paul segist hafa samið lagið undir áhrifum frá lagi eftir Smokey Robinson.  John hélt því fram að hann hafi samið bæði lag og texta með smávægilegum ábendingum frá Paul.  Sterk vísbending um höfund lagsins er að John er forsöngvari þess.    

  Breskur stærðfræðiprófessor,  Jason Brown,  hefur rannsakað málið í 10 ár.  Fleiri hafa lagt honum lið við að greina og skrásetja höfundarsérkenni Johns og Pauls í 149 lögum.  Niðurstaðan er ótvíræð:  John samdi "In My Life" að uppistöðu til.  Bæði lag og texta.  Reyndar var aldrei ágreiningur um að textinn væri Lennons.  Þar fyrir utan hefði það verið á skjön við önnur vinnubrögð að texti og lag væru ekki samin samtímis.  Að vísu var texti stundum endursaminn eftirá.  Stundum var texti eftir Paul umskrifaður lítillega af John.  Aldrei samt neitt umfram vinsamlegar ábendingar.  Þó að John væri miklu betra ljóðskáld þá var Paul fínn textahöfundur líka.  John studdi hann alltaf sem textahöfund - og reyndar á öllum sviðum - og hvatti til dáða.  Paul hafði gott sjálfstraust vitandi að ef eitt besta ljóskáld rokksins,  John Lennon,  væri sátt við texta hans þá væri textinn í góðu lagi.   

  Niðurstaða Jasons Browns er ekki óvænt fyrir okkur Bítlanörda.  Ég ætla að flestir sem hlusta mikið á Bítlana hafi skynjað að um ekta Lennon-lag sé að ræða.  1989 kom út í Bandaríkjunum afar vönduð heimildarbók um Bítlalög,  "Beatlesongs".  Hún er almennt talin vera ein besta heimild um hver er hvað og hvers er hvurs í hverju einstaka Bítlalagi.  Reyndar hafa komið upp dæmi sem sýna að hún er ekki algjörlega óskeikul.  Í bókinni er höfundarhlutur Johns og Pauls í laginu skilgreindur 65% / 35%.  Miðað við að texti Lennons sé allt að 50% af dæminu þá er hlutur hans í lagi vanmetinn.  Réttari hlutur ætti að vera nær 90/10%.  Nema ef Paul á meira í textanum en halda má.  Sem er ólíklegt.   Textinn er afar Lennon-legur. 

  Þessu er öfugt farið með "Eleanor Rigby".  Enga tíu ára rannsókn þarf til að finna út að það sé höfundarverk Pauls.  Í laginu er ekkert sem ber höfundareinkenni Johns - ef frá er talin textalínan "Ah,  look at all the lonely people."  Í dag er vitað að sú lagína var samin af George Harrison.  Hans er þó ekki getið í höfundarskráningu lagsins.  Sem er ósanngjarnt.  Þessi laglína vegur þungt í heildarmynd lagsins.  Texti línunnar er blús-legur að hætti Johns.  Þó má vera að George hafi ort hana líka.  Nema að hann hafi aðeins lagt til laglínubrotið og þess vegna ekki verið skráður meðhöfundur Lennon-McCartney?

 

 

      

 

Afleiðing lagastuldar

  Í annars bráðskemmtilegum og fróðlegum útvarpsþætti á dögunum barst tal að laginu "Come Together".  Það er opnulag síðustu hljóðversplötu Bítlanna,  "Abbey Road".  Flott lag þar sem Bítlarnir fara á kostum í söng og hljóðfæraleik. 

  Í umræðunni um lagið var nefnt að lagið væri stolið úr lagi Chucks Berrys "You Can´t Catch Me".  Það hafi hinsvegar ekki haft neinar afleiðingar.

  Hið rétta er að það hafði miklar afleiðingar.  John Lennon samdi lagið og textann.  Sem ákafur aðdáandi Chucks Berrys vildi hann heiðra hann með tilvísun í bæði áðurnefnt lag og texta þess.  John var svo mikill aðdáandi að rétt áður en þeir áttu að hittast í fyrsta sinn þá varð hann svo stressaður og nervus að hann ældi eins og múkki.

  Chuck var aðdáandi Bítlanna og einkum Johns.  Enda voru þeir með fjölda laga hans á hljómleikaskrá sinni.  Mörg þeirra rötuðu inn á plötur þeirra. 

  Chuck áttaði sig á heiðruninni í "Come Together" og var upp með sér.  Plötuútgefandi Chucks sá aftur á móti í hendi sér að hægt væri að gera sér mat úr þessu.  Hann kærði John fyrir lagastuld og dró hann fyrir dómstóla.  Sátt náðist í málinu.  Hún fólst í því að John myndi senda frá sér plötu með þremur lögum sem útgefandi Chucks átti útgáfurétt á.  Þetta voru Chuck Berry lögin "You Can´t Catch Me" og "Sweet Little Sixteen" ásamt laginu "Ya Ya" eftir Lee Dorsey.   

  Til að uppfylla sáttina ákvað John að senda frá sér plötu með þessum lögum í bland við önnur gömul rokk og ról uppáhaldslög.  Plötuna kallaði hann "Rock n Roll".  Þetta var á því tímabili sem John kallaði "týndu helgina".  Eiginkona hans,  Yoko Ono",  hafði hent honum út og hann var hálfur út úr heimi blindfullur samfellt í 18 mánuði.    

  Allt gekk á afturfótunum.  Upptökustjórinn snarklikkaði Phil Spector (sem nú er í fangelsi vegna morðs) týndi upptökunum af sumum laga rokk-plötunnar og skaut úr byssu kúlu sem nánast strauk eyra Johns.  Hann var með hellu fyrir eyranu það sem eftir lifði dags. Þetta varð til þess að blindfullur Lennon þjófstartaði sáttinni með því að senda frá sér plötudrusluna "Walls and Bridges" með laginu "Ya Ya".  Rokk-platan þurfti að bíða betri tíma. 

  Útgefandi Chucks skilgreindi þetta sem rof á sáttinni.  Stefndi Lennoni aftur fyrir dómstóla.  Aftur náðist sátt.  Svo kom rokk-platan út.  Hún hefur vaxið í áranna rás.  Þegar hún kom út gáfu gagnrýnendur henni 2 og hálfa stjörnu.  Nokkrum árum síðar voru það 3 stjörnur.  Síðan 3 og hálf.  Í dag fær platan 4 stjörnur á allmusic.com.

  Útgefandi Chucks gaf rokk-plötuna út undir nafninu "Roots".  Það kallaði á enn ein málaferlin. 

  Til gamans:  Ýmsar heimildir herma að Paul McCartney syngi bakröddina í "Come Together".  Meðal annars sú vandaða heimildabók "Beatlesongs".  Paul hefur þó upplýst að John raddi með sjálfum sér.  Paul hafi boðist til að radda en John svarað Því til að hann græji þetta sjálfur.  Paul sárnaði þetta en var of stoltur til að láta John vita af því.   

Ljúf plata

Titill:  Þúsund ár

Flytjandi:  Guðmundur R

Einkunn: ****

  Guðmundur R. Gíslason varð fyrst þekktur sem söngvari hljómsveitarinnar Sú Ellen frá Norðfirði.  "Þúsund ár" er ný sólóplata með honum.  Hún inniheldur tíu frumsamin lög 0g texta.  Lögin eru öll hin snotrustu og notalega söngræn.  Textarnir eru alþýðlegir og ljóðrænir.  Það er að segja ortir á venjulegu alþýðumáli án rembings; án stuðla og höfuðstafa en iðulega með endarím.  Yrkisefnið er samskipti fólks og smá pólitík.  Í rokkaðasta laginu,  "Best í heimi",  er deilt á íslensku spillinguna.  Fyrir minn smekk er það skemmtilegasta lag plötunnar ásamt lokalaginu,  "1974".  Þar segir frá snjóflóðinu sem féll á Neskaupstað umrætt ár.

  Guðmundur er góður,  blæbbrigðaríkur og lipur söngvari með breitt raddsvið.  Sveiflar sér léttilega á milli söngstíla.  Bregður jafnvel fyrir sig snyrtilegri falsettu til spari.  

  Allflest lögin eru á millihraða.  Heildar yfirbragð plötunnar er milt.  Áferðin er mjúk.  Allur flutningur er snyrtilegur, fágaður og að mestu án eiginlegra klisjusólókafla.  Það er kostur.      

    

  

Orðuhafar

  Ég er alveg fylgjandi því að fólki sé umbunað fyrir gott starf með fálkaorðu.  Það er hvetjandi fyrir viðkomandi.  Jafnframt öðrum hvatning til að taka orðuhafa sér til fyrirmyndar.  

  Núna samfagna ég nýjustu orðuhöfunum Andreu Jónsdóttur og Hilmari Erni Hilmarssyni.  Bæði virkilega vel að orðu komin.  Andrea hefur til næstum hálfrar aldar verið ötul við að kynna íslenska tónlist í útvarpi, á diskótekum og á prenti. 

  Hilmar Örn hefur sömuleiðis verið duglegur við að kynna og varðveita gömlu íslensku kvæðahefðina.  Meðal annars með því að blanda henni saman við nýrri tíma rapp.  Einnig hefur hann farið á kostum í eigin músíkstílum.  Fyrir þá fékk hann evrópsku Felix-verðlaunin fyrir tónlistina í "Börn náttúrunnar".  Einn merkasti tónlistarmaður heims.

  Elsku Andrea og Hilmar Örn,  innilega til hamingju með orðurnar.  Þið eigið þær svo sannarlega skilið.  Þó fyrr hefði verið.  

Fjórtán hlutu fálkaorðuna

Stónsari með móral yfir að hafa svindlað

 

 

  Hljótt fór að fyrir síðustu áramót boðaði gítarleikari the Rolling Stones,  Keith Richards,  söngkonuna Marianne Fathful á sinn fund í París.  Ég veit ekki af hverju í París.  Kannski er annaðhvort þeirra búsett í Frakklandi.  Eða kannski bæði. 

  Á fundinum játaði Keith fyrir henni að hann væri með bullandi móral yfir að hafa hlunnfarið hana um höfundarlaun fyrir lögin "Symphaty for the Devil",  "You Can´t Always Get What You Want" og "Sister Morphine".  Allt lög sem náðu miklum vinsældum í flutningi the Rolling Stones og haún átti stóran hlut í að semja með þeim Keith og Mick Jagger.

  Á þessum tíma sem lögin komu út á plötum var Marianne kærasta söngvara the Rolling Stones,  Mikka Jaggers.  Hún var jafnframt hálf út úr heimi vegna gríðarlegrar eiturlyfjaneyslu.  Fjölskylda hennar var og er vellauðug.  Marianne hefur aldrei þurft að pæla í peningum.  Réttskráð lög hennar og plötur hafa selst í bílförmum og skilað henni góðum tekjum.   

  Keith gerði sér þó lítið fyrir og endurgreiddi Marianne þau höfundarlaun sem hún hafði orðið af vegna þess að vera ekki réttilega skráð meðhöfundur áðurnefndra laga.  Jafnframt lét hann leiðrétta höfundarskráningu á þessum lögum.

  Marianne og Keith hafa alltaf talað hlýlega um hvort annað en ekki verið í miklu sambandi eftir að upp úr sambandi hennar og Jaggers slitnaði.  Klárlega hefur Keith fengið samþykki Jaggers fyrir því að leiðrétta höfundarlaun hennar.  Mick passar alltaf vel um sín fjármál.

      

Músíktilraunir blómstra sem aldrei fyrr

  Músíktilraunir eru eitt besta fyrirbæri í íslenskri tónlist.  Þær eru útungunarvél frjósamrar tónlistarflóru nýliða.  Að vísu hafa vinningshljómsveitir ekki alltaf verið upp á marga fiska.  Allt í lagi með það.  Aðrar hljómsveitir í Músíktilraunum hafa þá verið þeim mun áhugaverðari.

  Fyrstu Músíktilraunir voru 1982.  Þá sigraði hljómsveitin Dron.  Þunnur þrettándi.  Skemmti mér samt vel við að fylgjast með keppninni..  Sem og næstu ár.  Ég sótti öll kvöld Músíktilrauna árum saman.  Svo færðist aldurinn yfir.  Undanfarin ár hef ég látið nægja að fylgjast með úrslitakvöldi í útvarpi og sjónvarpi.  Mjög gaman.  Síðustu Músíktilraunir sem ég fylgdist með frá upphafi til enda var 2002.  Ég færði mig svo yfir til færeyska systurfyrirbærisins Sements. 

  Lengst af voru Músíktilraunir karllægar.  Mjög karllægar.  Af tugum hljómsveita sem öttu kappi var sjaldnast að finna fleiri en eina eða tvær stelpur.  Að vísu komu, sáu og sigruðu kvennasveitir 1983 (Dúkkulísur) og 1992 (dúndurflott Kolrassa krókríðandi).  2004 var röðin komin að hinni frábæru hljómsveit Mammút.  Helmingur liðsmanna var og er kvenkyns. Nú fór að færast fjör í leikinn:

  - Sigurvegari Músíktilrauna 2010 var hljómsveit Nönnu Bryndísar,  Of Monsters and Men. Framhald á sólódæmi hennar, Songbird.

  - Sigurvegari Músíktilrauna 2011 var tríóið Samaris,  skipað tveimur stelpum og einum gutta.   

  - Sigurvegari Músíktilrauna 2013 var hljómsveitin Vök;  með í fararbroddi hljómborðsleikarann, gítarleikarann og söngkonuna Margréti Rán.

  - Sigurvegari Músíktilrauna 2016 var Garðabæjar-pönkbandið Hórmónar. Meirihluti liðsmanna stelpur.

  - Sigurvegari Músíktilraun 2017 var vestfirski stelpnadúettinn Between Mountains.

  - Sigurvegari Músíktilrauna í ár er kvennasveitin Ateria.

  Mér segir svo hugur að námskeiðin "Stelpur rokka" eigi stóran þátt í stórtækri og árangursríkri þátttöku kvenna í Músíktilraunum á síðustu árum.

 

Enn stendur slagur á milli Bítla og Stóns

 Á sjöunda áratugnum sló breska hljómsveitin Bítlarnir (The Beatles) í gegn á heimsmarkaði.  Rækilega.  Svo rækilega að hvert met var slegið af öðru.  Met sem mörg standa enn hálfri öld síðar.  Met sem aldrei verða jöfnuð.

  Dæmi:  Ef undan er skilin fyrsta smáskífa Bítlanna,  "Love me do",  fóru allar aðrar smáskífur þeirra og stórar plötur í 1. sæti breska vinsældalistans og síðar þess bandaríska.

  Vorið 1964 áttu Bítlarnir 5 söluhæstu lög á bandaríska vinsældalistanum.  Í árslok reyndust 6 af hverjum 10 seldum plötum það ár í Bandaríkjunum vera Bítlaplötur.

  Þegar Bítlarnir héldu í hljómleikaferð til Bandaríkjanna urðu uppþot fastur liður.  Hljómleikasalurinn tók kannski 5000 eða 7000 manns.  En allt upp í 50 þúsund reyndu að kaupa miða.  Þeir sem ekki náðu miðum gengu berserksgang.  Grenjuðu eins og kornabörn,  brutu rúður og unnu önnur eignaspjöll.  Allt upp að 240 manns á dag voru fluttir stórslasaðir á slysavarðstofu. Í það minnsta tífalt fleiri voru lemstraðir án þess að leita á náðir sjúkrahúsa.

  Lögreglan réði ekki við ástandið. Þetta var neyðarástand. Lausn fólst í því að færa hljómleika Bítlanna úr hljómleikahöllum yfir í íþróttaleikvangi. Þeir rúma marga tugi þúsunda gesti.  Jafnvel uppfyrir 50 þúsund.  Allsstaðar uppselt.

  Þetta var nýtt:   Að hljómleikar væru haldnir á íþróttaleikvangi.  Hljóðkerfi íþróttaleikvanganna var ömurlegt og ekki hannað fyrir tónlist.  Skipti engu. Áheyrendur voru mættir til að sjá Bítlana og öskra.  

  Hvar sem Bítlana bar niður mættu þúsundir á flugvöllinn til að berja þá augum.  Í Ástralíu spannaði hópurinn 15 kílómetra svæði.  Kvartmilljón manns! 

  Ein hljómsveit komst með tær þar sem Bítlarnir höfðu hæla.  Það var the Rolling Stones.   Fjölmiðlar stilltu almenningi upp við vegg og spurðu:  "Hvort ertu Bítill eða Stónsari?"  Í uppstillingunni voru Bítlarnir snotrir, snyrtilegir og settlegir sætabrauðspopparar en Stónsarar ófríðir, ruddalegir og hættulegir blús-rokkarar.

  Almenningur vissi ekki að um snjalla sviðssetningu var að ræða.  Í raunveruleika voru það Bítlarnir sem uppgötvuðu the Rolling Stones;  komu þeim á plötusamning,  sömdu fyrir þá fyrsta smellinn og kenndu þeim að semja lög.  Togstreita á milli hljómsveitanna var tilbúningur.  Þær störfuðu náið saman.  Sendu aldrei frá sér lög eða plötur á sama tíma.  Þess var gætt að þær felldu ekki lag eða plötu hvorrar annarrar úr 1. sæti.

  Bítlahljómsveitin leystist upp 1969.  Stóns er hinsvegar enn í fullu fjöri.  Ein lífseigasta hljómsveit sögunnar. Í fyrra var hún söluhæsta hljómleikahljómsveit heims - eins og svo oft áður.  Númer 2 var bítillinn Paul McCartney.  Samanburðurinn er ekki alveg sanngjarn.  Einn sólóbítill á móti rótgróinni hljómsveit.  Langt þar á eftir var í 3ja sæti nýstirnið drepleiðinlega Ed Sheeran.

Kántrý-skotnir vísnasöngvar

 Ljóðin í sálinni er fjórða plata Góla - Guðmundar Óla Scheving.  Hún inniheldur 21 lag.  Spilunartíminn er klukkustund.  Það er þriðjungi lengri spilunartími en venja er.  Öll lögin eru frumsamin.  Á fyrri plötum hafa textar verið eftir Góla í bland við eftir helstu ljóðskáld síðustu aldar, svo sem Stein Steinarr, Örn Arnarson og fleiri, ásamt snjöllum hagyrðingum þessarar aldar á borð við hinn margverðlaunaða Guðmund djákna Brynjólfsson.  Að þessu sinni eru öll kvæðin eftir Davíð Stefánsson frá Fagraskógi.  Þau eru bragðsterkir og fjölbreyttir konfektmolar.  Samúð liggur með vinnandi stéttum og málleysingjum.  Hæðst er að borgarastéttinni.

  Lögin klæða ljóðin prýðisvel.  Gæða þau lífi.  Galsafengin ljóð fá fjörleg lög;  tregafull ljóð fá angurvær lög og svo framvegis.  Öll eru þau grípandi,  söngræn og einföld; flæða lipurlega.  Hægt er að syngja með þeim strax við fyrstu hlustun.  Mörg eru seyðandi fögur.  Sterkust í þeim stíl eru Fasteignasalinn, Léttúðin og Sporin þín.  Mörg önnur gefa þeim lítið eftir.  Þeirra á meðal Auðnin þegir.

  Ljóðin bjóða ekki upp á afgerandi viðlög.  Það er snyrtilega leyst í útsetningum sem jafnframt gefa lögunum sérkenni.  Gott dæmi er skemmtilega einföld en áleitin gítarlína í glaðlega kántrý-laginu Dönsku skónum.  Annað dæmi er lagið Þú.  Það hefst á söng við mildar kassagítarstrokur (strömm), rís síðan upp við fullan hljómsveitarflutning með rafgítar og bakraddasöng. Í kántrý-laginu Einn kemur, þá annar fer er einskonar viðlagsbútur trallaður.

  Ofar er nefnt lagið magnaða Sporin þín.  Framan af einkennir það sérlega skemmtilegur trommuleikur. Er á líður verður orgelspil áberandi.  Útsetningin staðsetur lagið bæði í flokkinn heimspopp (world music) og framsækna jaðarmúsík (alternative).  Aðrir músíkstílar á plötunni falla undir víða skilgreiningu á þjóðlagakenndum vísnasöng (folk music) ásamt kántrý-sveiflu.  Hljóðfæraleikur er sparlegur.  Víða aðeins kassagítar.  

  Góli er ágætur og blæbrigðaríkur söngvari.  Stundum syngur hann lágstemmt og blítt.  Stundum þenur hann sig.  Allt eftir yrkisefni ljóðsins.  Auðheyranlega kann hann kvæðin utanað og túlkar innihald þeirra af innlifun og einlægni.

  Ljóðin í sálinni er góð og eiguleg plata.  Og skemmtileg.  Hljóðheimurinn (sánd) er tær og hreinn.  Þökk sé www.studionorn.is.                       

       

Fréttablaðið er að standa sig

  Ég var að hlusta á útvarp.  Þar var nýr framboðslisti Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík skilgreindur sem rauðsokkulisti.  Ég veit ekkert um réttmæti þess.  Vel liðnum núverandi borgarfulltrúum er sparkað út í hafsauga.  Þakkað góð störf með því að vera hent í ruslið.

  Í stað þeirra er raðað á framboðslistann konum sem fáir vita deili á.  Þeirri sem stillt er upp í 2. sæti er sögð vera frambjóðandi Jóns Ásgeirs/Baugs/365 miðla.  Dóttir eða tengdadóttir ritstjóra Fréttablaðsins.

  Kannski er það sterkur leikur að bjóða fram í 1. sæti frambjóðanda Morgunblaðsins og í 2. sæti frambjóðanda Baugsmiðla.  Það er skotheld uppskrift á góðri fjölmiðlaumfjöllun stærstu fjölmiðla landsins.  Munar um minna.  

  Fréttablaðið er komið á flug.  Nýverið hleypti það af stokkum nýrri og ferskri netsíðu.  Hún mætir sterk til leiks.  Birtir allt aðra áhugaverða punkta en rata í prentútgáfu Fréttablaðsins.  Þar á meðal HÉR