Kvartað undan píkupoppi

  Írska hljómsveitin U2 er stöðugt undir smásjá.  Ekki skrýtið.  Þetta er og hefur verið eitt allra stærsta hljómsveitarnafn heims til hátt í fjögurra áratuga.  Fékk meira að segja að fara í hljómleikaferð um Bandaríkin með Sykurmolunum á níunda áratugnum.  Að auki hefur söngvari hljómsveitarinnar,  Bono,  verið duglegur við að tjá sig um ýmis hitamál.  Til að mynda barist gegn fátækt og skuldum í 3ja heiminum,  tekið virkan þátt í forsetakosningum í Bandaríkjunum og verið upptekinn af trúmálum.

  U2 hefur verið mörgum hljómsveitum víða um heim fyrirmynd í tónlist.  Hérlendis heyrist það einna best í tónlist Gildrunnar.

  Nú liggur Bono undir þungum ásökunum um karlrembu og kvenfyrirlitningu.  Í viðtali við bandaríska tímaritið Rolling Stone kvartar hann undan því að músíkiðnaðurinn í dag sé ofurseldur píkupoppi (very girly music).  Hann segist áhyggjufullur yfir því að lítið svigrúm sé fyrir unga rokkara til að fá útrás fyrir reiði.  Hipp-hopp sé eini vettvangur ungra reiðra drengja.  Það sé ekki nógu gott.  

  "Hvað er rokk?" spyr hann og svarar sjálfur:  "Reiði er hjarta rokksins."  Ýmsir hafa komið Bono til varnar.  Bent m.a. á að vinsælustu karlpoppararnir í dag spili kvenlæga músík,  svo sem Ed Sheeran og Sam Smith.  Aðrir eru ósáttir.  Sumir fordæma að þessi nú meinta karlremba hafi verið tilnefnd "Maður ársins 2016" af glanstímaritinu Glamour.   

Uppreisn gegn karllægu tungumáli

  Íslenskan er mjög karllægt tungumál.  Jón Gnarr hefur tekið eftir því.  Hann stýrir skemmtilegum síðdegisþætti á Rás 2 á laugardögum (Sirkus Jóns Gnarr).  Þar sker hann meðvitað upp herör gegn þessum kynjahalla tungumálsins.  Heyrist þá glöggt hvað hallinn er yfirþyrmandi og allt í kring.  Þannig til að mynda ávarpar hann hlustendur með orðunum:  "Komið þið sælar hlustendur góðar."

  Svo einkennilega vill til að einstök erlend tungumál eru líka karllæg.  Eitt þeirra er enska.  Yfirstjórn breskra hermála gerir nú gangskör í að leiðrétta þetta.  Hún hefur tekið saman lista upp á tvær blaðsíður yfir orð sem má ekki nota í hernum og hvaða orð skuli nota í staðinn.  Dæmi (rauðu orðin eru bannorð.  Hin eiga að koma í þeirra stað):

Maður = fólk, persóna

Heiðursmannasamkomulag = óskráð samkomulag

Húsmóðir = heimavinnandi

Drenglyndi = sanngirni

  Önnur dæmi er erfitt að þýða yfir á íslensku öðruvísi en lenda á eintómum karllægum orðum.  Þar á meðal þessi:

Manpower = human resources

Forefathers = ancestors, forebears

Delivery man = delivery clerk, courier

Mankind = humanity, humankind, human race, people

  Margir breskir hermenn hafa brugðist ókvæða við.  Þeim finnst að herinn eigi að sinna hagnýtari hlutum en að endurskrifa tungumálið.  Talsmenn hersins segja á móti að þetta sé hagnýtt skref inn í framtíðina.  Það muni auðvelda yfirmönnum að ávinna sér virðingu og traust á meðal kvenna, samkynhneigðra, tvíkynhneigðra, kynskiptinga og svo framvegis.  Herinn þarf á því að halda.

   

Ísland í ensku pressunni

 

  Á fyrri hluta níunda áratugarins vissi almenningur í heiminum ekkert um Ísland.  Erlendir ferðamenn voru sjaldgæf sjón á Íslandi.  50-60 þúsund á ári og sáust bara yfir hásumrið.

  Svo slógu Sykurmolarnir og Björk í gegn.

  Á þessu ári verða erlendir ferðamenn á Íslandi hátt í 3 milljónir.  Ísland er í tísku.  Íslenskar poppstjörnur hljóma í útvarpstækjum um allan heim.  Íslenskar kvikmyndir njóta vinsælda á heimsmakaði.  Íslenskar bækur mokseljast í útlöndum.

  Ég skrapp til Manchester á Englandi um jólin.  Fyrsta götublaðið sem ég keypti var Daily Express.  Þar gargaði á mig blaðagrein sem spannaði vel á aðra blaðsíðu.  Fyrirsögnin var:  "Iceland is totally chilled" (Ísland er alsvalt).  Greinin var skreytt ljósmyndum af Goðafossi í klakaböndum, norðurljósum,  Akureyri og Hótel KEA.  

  Greinarhöfundur segir frá heimsókn sinni til Akueyrar og nágrennis - yfir sig hamingjusamur með ævintýralega upplifun.  Greinin er á við milljóna króna auglýsingu.

  Næst varð mér á að glugga í fríblaðið Loud and Quiet.  Það er hliðstæða við íslenska tímaritið Grapevine.  Þar glennti sig grein um Iceland Airwaves. Hrósi hlaðið á íslensk tónlistarnöfn:  Þar á meðal Ólaf Arnalds, Reykjavíkurdætur, Ham, Kríu, Aron Can, Godchilla og Rökkva. 

  Í stórmarkaði heyrði ég lag með Gus Gus.  Í útvarpinu hljómaði um hálftímalöng dagskrá með John Grant.  Ég heyrði ekki upphaf dagskrárinnar en það sem ég heyrði var án kynningar.  

  Á heimleið frá Manchester gluggaði ég í bækling EasyJets í sætisvasa.  Þar var grein undir fyrirsögnini "Icelanders break balls, not bread".  Hún sagði frá Þorra og íslenskum þorramat.  Á öðrum stað í bæklingnum er næstum því heilsíðugrein undir fyrirsögninni "4 places for free yoga in Reykjavik".

Maður ársins

  Jafnan er beðið með spenningi eftir vali bandaríska fréttablaðsins Time á manni ársins.  Niðurstaðan er stundum umdeild.  Jafnvel mjög svo.  Til að mynda þegar Hitler var útnefndur maður ársins 1938.  Líka þegar Richard Nixon var maður ársins 1971 og aftur 1972. 

  Ástæðan fyrir gagnrýni á valið er sú að það snýst ekki um merkasta mann ársins - öfugt við val annarra fjölmiðla á manni ársins.  Time horfir til þess manns sem sett hefur sterkastan svip á árið.  Skiptir þar engu hvort að það hefur verið til góðs eða tjóns.

  Í ár stendur valið á milli eftirfarandi:

- Colin Kaepernick (bandarískur fótboltakall)

- Dóni Trump

- Jeff Bezos (forstjóri Amazon)

- Kim Jong-un (leiðtogi N-Kóreu)

- #meetoo átakið

- Mohamed bin Salam (krúnprins Saudi-Arabíu)

- Patty Jenkins (leikstjóri "Wonder Woman")

- The Dreamers (samtök innflytjenda í Bandaríkjunum)

- Xi Jinping (forseti Kína)

  Mér segir svo hugur að valið standi í raun aðeins á milli #metoo og þjóðarleiðtoga Bandaríkjanna, Kína og Norður-Kóreu.

Skemmtilegt tvist

  Ég hlustaði á útvarpið.  Hef svo sem gert það áður.  Þess vegna ber það ekki til tíðinda.  Hitt sem mér þótti umhugsunarverðara var að útvarpsmaðurinn hneykslaðist á og fordæmdi að fyrirtæki væru að auglýsa "Black Friday".  Þótti honum þar illa vegið að íslenskri tungu.

  Þessu næst bauð hann hlustendum til þátttöku í spurningaleiknum "pizza & shake". 

Fésbókin er ólíkindatól - kemur skemmtilega á óvart

  Herskari hakkara er í fullri vinnu hjá Fésbók.  Hún gengur út á að þróa bókina stöðugt lengra í þá átt að notandinn verði fíkill.  Verði háður henni.  Verði eins og uppvakningur sem gerir sér ekki grein fyrir ósjálfráðri hegðun sinni.

  Þetta er gert með allskonar "fítusum", hljóðum, lit, leikjum og ýmsum fleiri möguleikum,  svo sem "læk-takka" og tilfinningatáknum.  Með þessu er hrært í efnaboðum heilans.  Ástæða er til að vera á varðbergi.  Vera meðvitaður um þetta og verjast.  Til að mynda með því að stýra því sjálfur hvað löngum tíma er eytt í bókina á dag eða á viku.  Láta hana ekki teyma sig á asnaeyrum fram og til baka allan sólarhringinn.  

  Þess eru mörg dæmi að fólk vakni upp á nóttunni til að kíkja á Fésbók.  Einnig að það fresti því að fara í háttinn.  Svo og að matast sé fyrir framan skjáinn.

  Fésbókin hefur skemmtilegar hliðar.  Margar.  Hún getur til að mynda komið glettilega á óvart.  Flestir hafa einhver hundruð Fb-vina og upp í 5000 (hámark).  Notandinn fær ekki að sjá innlegg þeirra í réttri tímaröð.  Þess í stað eru þau skömmtuð eftir kúnstarinnar reglum.  Þær ráðast meðal annars af því hjá hverjum þú hefur "lækað" oftast og skrifað flestar athugasemdir hjá.  Bókin safnar stöðugt upplýsingum um þig.  Greinir og kortleggur.  

  Póstarnir sem bókin sýnir manni fyrst falla hlutfallslega betur og betur að þínum smekk.  Áhugamálum, viðhorfum til stjórnmála og allskonar.  Sýnilegasti Fb-vinahópurinn þróast í fjölmennan já-hóp.

  Vegna þess að manni eru ekki sýnd innlegg í réttri tímaröð getur útkoman orðið skondin og ruglingsleg.  Oftast kíki ég á Fb á morgnana fyrir vinnu og aftur að kvöldi eftir vinnu.  Á morgnana blasa iðulega við kveðjur með ósk um góða nótt og ljúfar drauma.  Á kvöldin blasa við kveðjur þar sem boðið er góðan og blessaðan dag.  Síðasta mánudag birtist mér innlegg með textanum:  "Jibbý!  það er kominn föstudagur!"  

  Ég sá að þessari hressilegu upphrópun var póstað á föstudeginum.  Fb sá hinsvegar ekki ástæðu til að skila henni til mín fyrr en eftir helgi.  

Fyrrverandi lykilstarfsmaður hjólar í Facebook

Sjónvarpsþátturinn Útsvar

 

  Spurningakeppnin Útsvar hefur til fjölda ára verið einn vinsælasti dagskrárliður Sjónvarpsins.  Þar hefur margt hjálpast að:  Skemmtilegar og fjölbreyttar spurningar,  góðir spyrlar og ágæt sviðsmynd, svo fátt eitt sé nefnt.    

  "Ef það er ekki bilað þá þarf ekki að gera við það," segir heilræðið.  Þetta hefðu embættismenn Sjónvarpsins mátt hafa í huga.  Þess í stað réðust þeir á haustmánuðum í að stokka rækilega upp.  Látum vera að skipt hafi verið um spyrla.  Hugsanlega var það að frumkvæði fráfarandi spyrla,  Sigmars og Þóru.  Þau stóðu vaktina með glæsibrag í áratug.

  Verra er að sviðsmyndinni hefur verið kollvarpað ásamt fleiru.  Ekki endilega til hins verra.  Kannski jafnvel til bóta.  Vandamálið er að fastgróinn fjölskylduþáttur þolir illa svona róttæka breytingu á einu bretti.  Svoleiðis er margsannað í útlöndum.  Ekki aðeins í sjónvarpi.  Líka í útvarpi og prentmiðlum.  Fjölmiðlaneytendur eru afar íhaldssamir.

  Gunna Dís og Sólmundur Hólm eru góðir og vaxandi spyrlar.  Það vantar ekki.

  Tvennt má til betri vegar færa.  Annarsvegar að stundum eiga sumir keppendur til að muldra svar.  Þá er ástæða til að skýrmæltir spyrlar endurtaki svarið.  Hitt er að í orðaruglinu er skjárinn af og til of stutt í nærmynd.  Það er ekkert gaman að fylgjast með keppendum horfa á skjáinn hjá sér.  Þetta verður lagað,  ætla ég.  

 

Samfélagsmiðlarnir loga til góðs

  Samfélagsmiðlarnir virka í baráttu gegn kynferðisofbeldi.  Hvort heldur sem er Fésbók, Twitter, blogg eða annað.  Undir millumerkinu #höfumhátt hefur hulu verið svipt af alræmdum barnaníðingum og klappstýrum þeirra.  Þöggunartilburðir hafa verið brotnir á bak aftur.  Skömminni verið skilað til glæpamannanna.  Lögum um uppreist æru verður breytt.

  Herferð undir millumerkinu #metoo / #églíka hefur farið eins og eldur í sinu út um allan heim.  Kveikjan að henni hófst með ásökum á hendur Harvey Winstein,  þekkts kvikmyndaframleiðanda.  Hann var sakaður um kynferðisofbeldi,  meðal annars nauðganir.  Á örfáum vikum hafa yfir 40 konur stigið fram og sagt frá áreitni hans.  Feril hans er lokið.  Hann er útskúfaður sem það ógeð sem hann er.

  Í kjölfar hafa þúsundir kvenna - þekktra sem óþekktra - vitnað um áreitni sem þær hafa orðið fyrir.  Þær burðast ekki lengur einar með "leyndarmálið".  Það á að segja frá.  Skömmin er ofbeldismannsins.

  Verstu innlegg í umræðuna er þegar karlar segja:  "Menn eru hættir að þora að daðra við kvenfólk af ótta við að vera sakaðir um áreitni."   Menn þurfa að vera virkilega heimskir og illa áttaðir til að skynja ekki mun á daðri og kynferðislegri áreitni.

  Annað innlegg í umræðuna er skrýtið.  Það er að ýmsir karlar finna hvöt hjá sér til að tilkynna að þeir hafi aldrei orðið fyrir kynferðislegri áreitni.  Það liggur í loftinu að þá langi til að skrifa það á ennið á sér.  

Weinstein varð brjálaður við höfnunina

Íslensk bók í 1. sæti yfir bestu norrænar bækur

  Breska blaðið the Gardian var að birta lista yfir tíu bestu norrænu bækurnar.  Listinn er vel rökstuddur.  Hvergi kastað til höndum.  Að vísu þekki ég einungis til þriggja bóka á listanum og höfunda þeirra.  Það dugir bærilega.  Ekki síst vegna þess að listinn er tekinn saman af rithöfundinum frábæra Sjón.  Þannig er listinn:

1.  Tómas Jónsson metsölubók - Guðbergur Bergsson

2.  Novel 11, Book 18 - Dag Solstad

3.  The endless summer - Madame Nielsen

4.  Not before sundown - Johanna Sinisalo

5.  New collected poems - Tomas Tranströmer

6.  Crimson - Niviaq Korneliussen (grænlenskur)

7.  Mirror, Shoulder, Signal - Dorthe Nors

8.  Turninn á heimsenda - William Heinesen  (færeyskur)

9.  The Gravity of Love - Sara Stridsberg

10. Inside Voices, Outside Light - Sigurður Pálsson 

Er Game of Thrones að leita að þér?

  Innan skamms hefjast tökur á áttundu seríunni af sjónvarpsþáttunum Game of Thrones.  Þeir hafa notið gríðarmikilla vinsælda.  Ekki síður hérlendis en út um allan heim.  Nú stendur yfir leit að fólki í nokkur hlutverk.  Íslendingar smellpassa í þau.  Meðal annars vegna þess að fólkið þarf að vera norrænt í útliti og háttum.

  Þetta eru hlutverkin:

  - Norrænn bóndi á aldrinum 25 - 35 ára.  Hann vinnur við landbúnað.  Tökur á hlutverkinu verða skotnar um miðjan nóv.

  - Hortug en aðlaðandi norræn dama á aldrinum 18 - 25 ára.  Þarf að vera kynþokkafull.  Upptökur fara fram í fyrrihluta nóv.

  - Norrænn varðmaður á aldrinum 18 - 25 ára.  Tökur eru í desember.

Eitt hlutverk til viðbótar en kallar ekki á norrænt útlit en passar mörgum Íslendingum:

  - Málaliði á aldrinum 35 - 50 ára.  Þarf að vera líkamlega stæltur (hermannalegt útlit) og kunna að sitja hest.