Skemmtilegt verðlag í Munchen

  Ég er enn með hugann við Munchen í Þýskalandi eftir að hafa dvalið þar um páskana.  Ísland er dýrasta borg í heimi.  Munchen hefur til margra ára dansað í kringum 100. sæti.  Verðlag þar er nálægt þriðjungi lægra en í Reykjavík að meðaltali.  Auðveldlega má finna dæmi þar sem munurinn er meiri.

  Ég fer aldrei inn í verslanir í útlöndum.  Nema stórmarkaði.  Já, og plötubúðir.  Helstu útgjöld snúa að mat og drykk.  Í stórmarkaðskeðju sem heitir Rewe fann ég Beck´s bjór á 94 kr. (0,69 evrur).  Hálfur lítri. 4,9%.   

  Á Íslandi er Beck´s örlítið dýrari,  389 kall í ÁTVR.  Taka má tillit til þess að hérna er hann 5%.  Það telur. 

  1,5 lítra vatnsflaska kostar 41 kr. (0,30 evrur).

  Glæsilegt morgunverðarhlaðborð kostar 667 kr (4,9 evrur).

  Á gistiheimilinu sem hýsti mig kostar hálfur lítri af bjór úr krana á 340 kr. (2,5 evrur) fram á kvöld.  Síðar um kvöldið hækkar verðið í 476 kr. (3,5 evrur).

  Ég hef engan áhuga á fínum veitingastöðum.  Nenni ekki að sitja og bíða eftir að matur sé eldaður.  Kýs frekar mat sem þegar er eldaður.  Ég gerði þó undantekningu er ég sá að á asískum veitingastað var boðið upp á stökka önd (crispy) með grænmeti og núðlum.  Sá veislumatur kostar 803 kr. (5,9 evrur).  Enginn málsverður kostaði mig 1000 kall.  Sá dýrasti var á 952 kr.  Það var lambakjöt í karrý. 

 

Tilviljun?

  Listafræðikennarinn minn í Myndlista- og handíðaskóla Íslands á áttunda áratugnum var Björn Th. Björnsson.  Hann var afskaplega skemmtilegur.  Hann hafði sérstæðar kenningar um hitt og þetta og fylgdi þeim eftir af rökfestu.  Ein var sú að ekki væri til neitt sem heiti tilviljun.  Einhverjir mölduðu í móinn og tefldu fram sögur af meintum tilviljunum.  Björn fór yfir dæmið lið fyrir lið.  Ætíð tókst honum að greina fyrirbærið þannig að í raun hefði frekar verið tilviljun að þetta hefði ekki gerst.

  Mér varð hugsað til Björns er ég var í Munchen um páskana.  Þá sat ég á gistiheimilinu á spjalli við tvo aðra gesti; unga dömu frá Indlandi og ungan mann frá Afganistan.  Hann er búsettur í Eistlandi.  Þau höfðu aldrei áður hitts.

  Fljótlega kom í ljós að bæði voru á leið til Írlands með haustinu.  Norður-Írlands eða lýðveldisins?  Dublin.  Hvers vegna Dublin?  Til að fara í skóla þar.  Hvaða skóla?  Þau reyndust vera á leið í sama skóla.  Bæði göptu af undrun áður en þau ákváðu að verða Fésbókarvinir og halda hópinn.  Til að byrja með myndu þau ekki þekkja neina aðra samnemendur skólans. 

   Tilviljun?  Björn Th.  hefði farið létt með að hrekja þá kenningu.  Samt.  Af 7,5 milljörðum jarðarbúa eru tveir unglingar - sem ekki þekktust - frá sitthvoru landinu á leið til Dublin í haust.  Þeir voru samtímis á litlu gistiheimili í Munchen í Þýskalandi í örfáa daga.  Þeir tóku tal saman.  Ég giska á að hvorugur hafi lent á spjalli við fleiri en kannski 10 aðra gesti gistiheimilisins.

        

Furðuleg lög

  Ég fagnaði frjósemishátíðinni - kenndri við frjósemisgyðjuna Easter (Oester) - úti í Munchen í Þýskalandi.  Næstum aldarfjórðungur er síðan ég kom þangað síðast.  Margt hefur breyst.  Á þeim tíma var fátítt að hitta einhvern enskumælandi.  Allt sjónvarpsefni var á þýsku.  Hvergi var hægt að kaupa tímarit, dagblöð eða annað lesefni á ensku.  Í dag tala allir ensku.  Í fjölvarpinu nást enskar sjónvarpsstöðvar.  Í blaðabúðum fást ensk og bandarísk tímarit og dagblöð. 

  Á meðan rigndi í Reykjavík var steikjandi sólskin í Munchen alla daga.  Það var notalegt.  Ég var vel staðsettur mitt í miðbænum,  við hliðina á umferðamiðstöðinni (central station).  Þar inni sem og fyrir utan er ekki þverfótað fyrir veitingastöðum og allrahanda verslunum.  Ég átti ekki erindi inn í eina einustu verslun,  ef frá eru taldir stórmarkaðir og blaðsölustaðir.  

  Fyrsta daginn rölti ég um nágrennið;  reyndi að átta mig á því og kortleggja það.  Að því kom að ég þreyttist á röltinu og hitanum.  Hvergi var sæti að sjá nema við veitingastaði.  Ég tyllti mér á tröppur fyrir utan DHL póstþjónustu.  Lét sólina skína á andlit og handleggi.  Hún býr til D-vítamín á húðinni.  Það kemur af stað kalkupptöku sem þéttir bein og styrkir hár, húð og tennur.  

  Ég var varla fyrr sestur en að mér snaraðist lögreglumaður.  Hann tilkynnti mér að stranglega væri bannað að sitja á gangstéttum.  Ég benti honum á að ég sæti á tröppum en ekki gangstétt.  Hann hélt því fram að tröppurnar væru skilgreindar sem hluti af gangstétt.  Ég stóð upp og spurði hver væri ástæðan fyrir svona banni.  "Af því að þetta eru lög," útskýrði laganna vörður ábúðafullur á svip.

  Þetta olli mér vangaveltum.  Helst dettur mér í hug að lögunum sé beint gegn betlurum,  útigangsmönnum og rónum.  Að minnsta kosti sáust engir slíkir þarna.  Það er sérstakt í miðbæ stórborgar (hálf önnur milljón íbúa).  Reyndar varð einn betlari á vegi mínum.  Hann var fótalaus en á stöðugu vappi.  Rölti um á höndunum.   

  

Gleðilega frjósemishátíð!

Færeyskar kjötbollur

  Allir þekkja sænskar kjötbollur.  Flestir sem sækja veitingastað Ikea hafa fengið sér kjötbollurnar þar.  Sumir oft.  Einkum sækja börn og unglingar í þær.  Reyndar eru þær upphaflega komnar frá Grikklandi.  Sú staðreynd er falið leyndarmál.

  Margir þekkja líka danskar kjötbollur.  Einkum eftir að Kjarnafæði hóf framleiðslu á þeim.

  Frá því að íslenskir kjötsalar komust upp á lag með að selja kjötfars hefur nafn íslensku kjötbollunnar færst yfir í að heita hakkbollur.  Mig grunar að kjötfars sé séríslensk uppfinning.  Fyrir hálfri öld eða svo rak kunningi minn hverfisbúð með kjötborði.  Besti bisnessinn var að selja kjötfars.  Uppistöðuhráefnið var hveiti en hann gat selt þetta á verði kj0thakks.  Stundum sat hann uppi með kjötfars sem súrnaði.  Þá skellti hann slurki af salti í það og kallaði farsið saltkjötsfars.

  Uppistöðuhráefni dönsku kjötbollunnar er svínakjöt.  Svíarnir blanda saman svínakjötinu og nautakjöti.  Á síðustu árum eru Íslendingar farnir að færa sig frá nautakjötshakki yfir í svínakjötshakk þegar kemur að hakkbollu.

  Færeyingar halda sig alfarið við nautakjötshakkið.  Þeir kalla sínar kjötbollur frikadellur eins og Danir.  Færeysku frikadellurnar eru betri og frísklegri.

  Hráefni fyrir fjögurra manna máltíð:

505 grömm nautahakk

2 laukar

2 hvítlauksrif

1 egg

1,7 dl mjólk

78 grömm hveiti (mæli frekar með hafragrjónum)

1,5 teskeið salt

  Einfalt og gott.  Laukurinn og hvítlauksrifin eru söxuð í smátt.  Öllu er hrært saman.  Kokkurinn setur á sig einnota plasthanska og mótar með aðstoð matskeiðar litlar bollur.  Þær smjörsteikir hann uns þær eru orðnar fallega brúnar.  Galdurinn er að bollurnar séu ekki stórar.  Séu á stærð við þær sænsku.  Kannski samt pínulítið stærri.

  Heppilegt meðlæti er ofnsteikt rótargrænmeti og kartöflur.  Líka heimalöguð tómatsósa (ekki ketchup).  

4 smassaðir tómatar

1 svissaður laukur

2 svissuð hvítlauksrif

2 kjötteningar

3 saxaðar basilikur

  Þetta er látið malla í 16 mínútur

   

 

 

 

Furðulegur matur

  Ég hef nokkrum sinnum sótt Svíþjóð heim.  Reyndar aðeins Stokkhólm.  Skemmtileg borg.  Góðar plötubúðir.  Góður matur.  Víkur þá sögu að sænsku búðinni Ikea í Garðabæ.  Henni er stýrt af röggsemi og útjónarsemi af Skagfirðingi.  Fyrir bragðið er veitingastaður Ikea í Garðabæ sá vinsælasti í heiminum.  Meðal snjallra trompa er að bjóða upp á fjölbreytta rétti mánaðarins.  Jafnan eitthvað gott, ódýrt og spennandi. 

  Í þessum mánuði er boðið upp á furðulegan sænskan rétt,  kartöflubollur,  svokallaðar kroppkakor.  Mér virtist sem þær samanstandi af hveiti og kartöflum.  Kannski smá salti. Inni í hverri bollu er smávegis af svínakjöti.  Þær eru löðrandi í bræddu smjöri og rjómaskvettu.  Títuberjasulta bjargar því sem bjarga má.  Þetta er furðulegur matur.  Allir fyrri tilboðsréttir Ikea hafa bragðast betur.  Undarlegt að Svíar sæki í þennan rétt.  Kannski er hann hollur.

  Samt.  Það er alltaf gaman að prófa framandi mat.          

 

Andúð Lennons á Mick Jagger

  Á sjöunda áratugnum var Bítlunum og The Rolling Stones stillt upp sem harðvítugum keppinautum.  Aðdáendur þeirra skipuðu sér í fylkingar.  Þær tókust á um það hvor hljómsveitin væri betri.  Ekki aðeins í orðaskaki.  Líka með hnúum og hnefum.  

  Raunveruleikinn var sá að á milli hljómsveitanna ríkti mikill vinskapur.  Bítlarnir redduðu Stóns plötusamningi.  Bítlarnir sömdu lag fyrir aðra smáskífu Stóns - eftir að fyrsta smáskífan náði ekki inn á breska Topp 20 vinsældalistann.  Bítlalagið kom Stóns í 12. sæti vinsældalistans.  Þar með stimplaði Stóns sig inn.  1. janúar 1964 hóf vinsældalistaþátturinn Top of the Pops göngu sína í BBC  sjónvarpinu.  Opnulag hans var þetta lag.

  Bítlarnir kenndu Stónsurum að semja lög.  Bítlarnir aðstoðuðu Stóns með raddanir.  Stónsarar komu líka við sögu í nokkrum lögum Bítlanna. 

  Hljómsveitirnar höfðu samvinnu um útgáfudag laga og platna.  Þegar önnur þeirra átti lag eða plötu í 1. sæti vinsældalista hinkraði hin með útgáfu á sínu efni uns 1. sætið var laust.

  Af og til átti söngvari Stóns,  Mick Jagger,  til að skerpa á ímyndinni um að hljómsveitirnar væru harðvítugir keppinautar.  Í fjölmiðlaviðtölum laumaði hann góðlátlegri smá hæðni í garð Bítlanna.  Kannski olli það því að í spjalli við bandaríska tímaritið Rolling Stones opinberaði bítillinn John Lennon óvænt andúð sína á Mick Jagger.  Þetta var 1971.  

  Meðal þess sem Lennon sagði var að Mick Jagger væri brandari.  Hann hæddist að "hommalegri" sviðsframkomu hans.  Gaf lítið fyrir leikarahæfileika hans.  Hann hélt því fram að Jagger hefði alltaf verið afbrýðisamur út í Bítlana.  Hann hafi hermt eftir öllu sem Bítlarnir gerðu.

  Lennon sagðist þó alltaf hafa borið virðingu fyrir Stóns.  Hljómsveitin hafi hinsvegar aldrei verið í sama klassa og Bítlarnir.  Nokkrum árum síðar hélt Lennon því fram,  líka í spjalli við Rolling Stones,  að Jagger hafi alltaf verið viðkvæmur vegna yfirburða Bítlanna á öllum sviðum.  Hann hafi aldrei komist yfir það. 

  Rétt er að taka fram að á þessum tíma,  í upphafi áttunda áratugarins,  var Lennon pirraður og hafði horn í síðu margra.  Hann söng níðvísu um Paul McCartney.  Hann skrifaði opið níðbréf til tónlistarmannsins og upptökustjórans Todd Rundgren.  Hann söng gegn breska hernum á Írlandi.  Hann beitti sér gegn forseta Bandaríkjanna,  Nixon.  Á milli þeirra tveggja varð hatrammt stríð.

   Hér fyrir neðan er myndband með blúshljómsveit Lennons,  Dirty Mac.  Bassaleikarinn er Stónsarinn Keith Richards.  Í upphafi þess gefur Lennon Mick Jagger leifar af mat.  Sumir túlka það sem dæmi um lúmskt uppátæki hans til að niðurlægja Jagger.  Ég hef efasemdir um það.  Lennon var alltaf opinskár og talaði ekki undir rós.    

  

Haugalygi um Færeyjar

  Breska dagblaðið The Guardian sló á dögunum upp frétt af því að Færeyjar yrðu lokaðar erlendum ferðamönnum síðustu helgina í apríl.  Þetta er ekki alveg rétt.  Töluvert ýkt.  Hvorki leggst flug niður né að hótel loki.  Hinsvegar verða helstu ferðamannastaðir lokaðir túristum þessa helgi.  Ástæðan er sú að tímabært er að taka þá í gegn;  bæta merkingar,  laga gönguleiðir,  laga til eftir of mikinn átroðning og hreinsa eyjarnar af rusli,  svo sem plasti sem rekið hefur í land. 

  Fjöldi fjölmiðla endurbirti frétt The Guardian.  Þar á meðal Rúv og fjölmiðlar 365.  100 erlendum ferðamönnum er boðið að taka þátt í tiltektarátakinu.  Þeir fá frítt fæði og húsnæði en sjá sjálfir um ferðir til og frá eyjunum.  Þegar hafa 3500 manns sótt um þátttöku. 

  Í frétt The Guardian segir að 60 þúsund erlendir ferðamenn heimsæki Færeyjar árlega.  Bæði íslensku fjölmiðlarnir og þeir útlensku éta þetta upp eftir The Guardian.  Fréttin er haugalygi.  Í fyrra, 2018,  sóttu 120.000 erlendir ferðamenn Færeyjar.  Það er að segja tvöfalt fleiri en sagt er frá í fréttum.      

  Fjöldinn skiptir miklu máli fyrir eyþjóð sem telur 51 þúsund manns.  Mig grunar að The Guardian hafi sótt sína tölu í fjölda erlendra gesta á skemmtiferðaskipum.  Gleymst hafi að kanna hvað margir heimsækja Færeyjar í flugi.  

  Íslensku fjölmiðlarnir hefðu gert rétt í því að hringja í mig til að fá réttar upplýsingar.  En klúðruðu því.  Fyrir bragðið birtu þeir kolrangar upplýsingar.  

     

Saga the Clash

 

   7. febrúar var alþjóða CLASH-dagurinn haldinn hátíðlegur um allan heim (sjá síðustu bloggfærslu).  Ekkert lát er á hróðri þessarar merku ensku pönksveit.  28. febrúar rekja Spotify og breska sjónvarpið BBC í sameiningu sögu Clash. 

  The Clash leiddi og mótaði bresku pönkbylgjuna - ásamt Sex Pistols - 1976/1977.  Fyrsta smáskífulag Clash,  White Riot (útgefið snemma árs 1977),  varð einskonar þjóðsöngur pönkbylgjunnar.  Fjöldi pönksveita krákaði lagið (cover song).  Jómfrúar Lp-plata the Clash (útgefin vorið 1977) varð fyrirmynd nýrra pönksveita um allan heim.  Meðal annars innleiddi hún reggí í pönksenuna.

 Næsta plata the Clash,  Give ´Em Enough Rope,  vakti undrun.  Hún var meira hard rokk en pönk.  Eða pönkkryddað hard rokk.  

  3ja plata the Clash,  London Calling,  vakti ennþá meiri undrun.  Fátt var um pönk en þeim mun meira af allskonar:  Allt frá djassi til calypso.  Eftir þetta hætti the Clash að koma á óvart.  Þessi hljómsveit spilaði hvað sem var.  Þess vegna allt frá pjúra poppi til sýrðasta avant-garde. 

  Eftir að hljómsveitin leystist upp í leiðindum 1986 var henni ítrekað boðið gull og grænir skógar fyrir að koma fram á hinum ýmsu rokkhátíðum.  Stjarnfræðilega háar upphæðir.  Liðsmenn höfðu bein í nefinu til að hafna öllum gylliboðum.  Hljómsveitin snérist aldrei um peninga.  Það var hennar gæfa.  Það er ein af stóru ástæðunum fyrir því að hún er þetta stöðugt vaxandi stórveldi í rokksögunni.  

  Ég skrifa um Clash í fortíð vegna þess að fyrirliðinn,  Joe Strummer,  er fallinn frá.  Hann var forsöngvarinn, gítarleikari og söngvahöfundur.  Fráfall hans hefur dregið úr líkum á endurkomu Clash.  

 

 

Samanburður á Kanada og Bandaríkjunum

  Áhugavert og gaman er að bera saman Kanada og Bandaríkin.  Margt er ólíkt með skyldum.  Löndin liggja saman.  Kanada deilir einungis landamærum með Bandaríkjunum.  Þau deila hinsvegar líka landamærum með Mexíkó.  Stöðugur vandræðagangur er við þau.  Kanadísku landamærin eru vandræðalaus.  

  Báðar þjóðirnar eru enskumælandi.  35 milljónir Bandaríkjamanna eru þó spænskumælandi.  Í Nýju-Mexíkó í Bandaríkjum kveða lög á um að spænska og enska séu jafn rétthá.  35% Kanadamanna er frönskumælandi.  Þar af tala 21% enga ensku. 

  Kanada er næst stærsta land heims að flatarmáli (á eftir Rússlandi).  Bandaríkin eru í 3ja sæti.  Kanada er smáþjóð í samanburði við Bandaríkin þegar kemur að íbúafjölda:  37 milljónir á móti 325 milljónum.

  Þjóðarréttur Bandaríkjamanna er skyndibiti af öllu tagi:  Pizza, hamborgari, kjúklingabitar og kleinuhringir.  Þjóðarréttur Kanada kallast poutine.  Uppistaða hans eru franskar kartöflur,  mjúkur skjannahvítur sósulegur ostur (ystingur) og þykk brún kjötsósa.  Með má vera smávegis grænmeti og smá kjöt.

  Svo skemmtilega vill til að kanadíski poutine-rétturinn er í bókstaflegri merkingu kenndur við Frakka, rétt eins og frönsku kartöflurnar sem hann byggir á. Sumir vilja  meina að franskar kartöflur séu upphaflega komnar frá Belgíu.  Rétt eins og belgískar vöfflur.  Þetta dettur ekki af himni ofan.

  Gjaldmiðill Bandaríkjanna og Kanada er dollar,  táknaður með $.  Bandaríski dollarinn er alþjóðleg mynt.  Ekki sá kanadíski.

  Í sunnanverðum Bandaríkjunum er veturinn hlýr og notalegur.  Veturinn í Kanada er svalur.

  Allir forsætisráðherrar Kanada eru og hafa verið bleiknefjar.  Bandaríkin hafa átt hvíta forseta, hörundsdökkan forseta og appelsínugulan forseta.