Söluhrun - tekjutap

 

 Sala á geisladiskum hefur hrunið,  bæði hérlendis og erlendis.  Sala á geisladiskum hérlendis var 2019 aðeins 3,5% af sölunni tíu árum áður.   Sala á tónlist hefur þó ekki dalað.  Hún hefur að stærstum hluta færst yfir á netið.  

  98% af streymdri músík á Íslandi kemur frá sænska netfyrirtækinu Spotify.  Alveg merkilegt hvað litla fámenna 10 milljón manna þorp,  Svíþjóð,  er stórtækt á heimsmarkaði í tónlist.

  Tæpur þriðjungur Íslendinga er með áskrift að Spotify.  Þar fyrir utan er hægt að spila músík ókeypis á Spotify.  Þá er hún í lélegri hljómgæðum.  Jafnframt trufluð með auglýsingum. 

  Annar stór vettvangur til að spila ókeypis tónlist á netinu er youtube.com.  Þar eru hljómgæði allavega.    

  Höfundargreiðslur til rétthafa eru rýrar.  Það er ókostur.  Þetta þarf að laga.  

  Ókeypis músík hefur lengst af verið stórt dæmi.  Ég var í barnaskóla á Hólum í Hjaltadal á sjöunda áratugnum (6-unni).  Þar var líka Bændaskóli.  Nemendur í honum áttu svokölluð real-to-real segulbandstæki.  Einn keypti plötu og hinir kóperuðu hana yfir á segulbandið sitt.

  Nokkru síðar komu á markað lítið kassettusegulbandstæki.  Flest ungmenni eignuðust svoleiðis.   Einn kosturinn við þau var að hægt var að hljóðrita ókeypis músík úr útvarpinu.  Það gerðu ungmenni grimmt.  

  Með kassettunni varð til fyrirbærið "blandspólan".  Ástríðufullir músíkunnendur skiptust á safnspólum.  Þannig kynntu þeir fyrir hver öðrum nýja spennandi músík.  Síðar tóku skrifaðir geisladiskar við því hlutverki. 

  Sumir rétthafar tónlistar skilgreina ókeypis tónlistarspilun sem tekjumissi.  Það er rétt að sumu leyti.  Ekki öllu.   Þegar ég heyrði nemendur Bændaskólans á Hólum blasta Bítlaplötum þá blossaði upp löngun í Bítlaplötur.  Sem ég síðar keypti.  Allar.  Fyrst á vinyl.  Svo á geisla. 

  Ég veit ekki hvað litla kassettutækið sem hljóðritaði lög úr útvarpinu skilaði kaupum á mörgum plötum.  Þær voru margar.  Sem og blandspólurnar. 

  Stór hluti þeirra sem spilar músík á Spotify og youtube.com kynnist þar músík sem síðar leiðir til plötukaupa.  Eða mætingu á hljómleika flytjenda.  Á móti kemur að mörg lög sem menn spila á Spotify og youtube.com hefði hlustandinn aldrei keypt á plötu.  Fólk tékkar á ótal lögum og flytjendum án þess að heillast af öllu.  Þess vegna er rangt að reiknað tap á höfundargreiðslum sé alfarið vegna spilunar á öllum lögum.   

  Netveiturnar hafa ekki drepið tónlist í föstu formi.  Vinyllinn er í stórsókn.  Svo brattri að hérlendis hefur sala á honum átjánfaldast á níu árum.  Sér þar hvergi lát á. 

    

   

Verða einhverntíma til nýir Bítlar?

 

  Bresku Bítlarnir,  The Beatles,  komu eins og stormsveipur,  fellibylur og 10 stiga jarðskjálfti inn á markaðinn á fyrri hluta sjöunda áratugarins (6-unni).  Þeir breyttu öllu.  Ekki bara tónlistinni.  Líka hugsunarhætti,  hártísku,  fatatísku...  Þeir opnuðu bandaríkjamarkað upp á gátt fyrir breskri tónlist.  Reyndar allan heimsmarkaðinn.  Rúlluðu honum upp.  Slógu hvert metið á fætur öðru.  Met sem mörg standa enn í dag.

  Um miðjan sjötta áratuginn var umboðsmaður þeirra í blaðaviðtali.  Hann fullyrti að Bítlarnir væru svo öflugir að ungt fólk myndi hlusta á tónlist þeirra árið 2000.  Hann hefði alveg eins getað nefnt árið 2021.  Hvergi sér fyrir enda á vinsældum þeirra og áhrifum.  

  Eitt sinn var John Lennon spurður hvor hljómsveitin væri betri,  The Rolling Stones eða Bítlarnir.  Hann svaraði eitthvað á þessa leið:  The Rolling Stones eru tæknilega betri.  Þeir eru fagmenn.  Við erum amatörar.  Enginn okkar hefur farið í tónlistarnám.  Við höfum bara fikrað okkur áfram sjálfir.  Engu að síður standast plötur okkar samanburð við hvaða plötur sem er. 

  Enn í dag eru Bítlaplötur í efstu sætum á listum yfir bestu plötur allra tíma.

  Fyrsta Bítlaplatan kom út 1963.  Síðasta platan sem þeir hljóðrituðu kom út 1969.  Ferillinn spannaði aðeins 6 ár.  Sterk staða þeirra allar götur síðan er þeim mun merkilegri.  Til þessa hefur engin hljómsveit komist með tær þar sem Bítlarnir hafa hæla.  Hverjar eru líkur á að fram komi hljómsveit sem jafnast á við Bítlana?  ENGAR!   

  Í Bítlunum hittust og sameinuðust tveir af bestu og frjóustu lagahöfundum sögunnar,  John Lennon og Paul McCartney.  John jafnframt einn albesti textahöfundurinn.  Paul á líka góða spretti.  Þeir tveir eru auk þess í hópi bestu söngvara rokksins.  Sömuleiðis flottir hljóðfæraleikarar.  Sérstaklega bassaleikarinn Paul. 

  Til liðs við þá komu frábær trommuleikari,  Ringo Starr,  og ljómandi góður og öruggur gítarleikari,  George Harrison.  Hann var fínn í að radda með þeim.  Þegar leið á ferilinn varð hann mjög góður lagahöfundur.  Svo mjög að á síðustu plötunni,  Abbey Road,  taldi John - og margir fleiri - hann eiga bestu lögin.

  Þetta allt skipti sköpum.  Ofan á bættist rík löngun Bítlanna til að fara nýjar leiðir.  Tilraunagleði þeirra gekk mjög langt.  Umfram margar aðrar hljómsveitir réðu þeir glæsilega vel við þau dæmi. Ennfremur vó þungt - afar þungt - að mikill kærleikur ríkti á milli þeirra.  Þeir voru áköfuðustu aðdáendur hvers annars.  Þeir voru sálufélagar og háðir hver öðrum.  Það hafði mikið að gera með erfiða lífsreynslu;  ótímabært fráfall mæðra og allskonar.  Bítlarnir voru á unglingsaldri þegar þeir kynntust og ólu hvern annan upp út ferilinn.  Fyrri eiginkona Johns,  Cynthia,  sagði að John og Paul hafi verið eins ástfangnir hvor af öðrum og tveir gagnkynhneigðir menn geta verið.   

  Margt fleira mætti nefna sem tromp Bítlanna.  Til að mynda háa greindarvísitölu þeirra allra, leiftrandi kímnigáfu og fjölhæfni.  Allir spiluðu þeir á fjölda hljóðfæra.  Þar af Paul á um 40 og þeir hinir á um 20. Á Bítlaárunum var sólógítarleikarinn George Harrison ágætur söngvari.  Trommarinn Ringo söng líka en söngrödd hans féll ekki að röddun hinna.  Rolling Stonsarinn Keith Richard hélt því fram í símtali við Paul að skilið hafi á milli hljómsveitanna að Bítlarnir skörtuðu 4 söngvurum en Stónsarar aðeins Mick Jagger.  Ágætt komment.  En margt fleira aðgreindi þessar hljómsveitir.             

 

Viðgerðarmaðurinn Albert

  Hann er þúsundþjalasmiður.  Sama hvað er bilað;  hann lagar það.  Engu skiptir hvort  heimilistæki bili,  húsgögn,  pípulagnir,  rafmagn, tölvur,  bílar eða annað.  Hann er snöggur að kippa hlutunum í lag.  Hann smíðar, steypir, flísaleggur,  grefur skurði,  málar hvort sem er utan eða innan húss.  

  Um tíma bjuggum við á sama gistiheimili.  Þar þurfti af og til að dytta að hinu og þessu.  Þá var viðgerðarmaðurinn Albert í essinu sínu.  Á gistiheimilinu bjuggu einnig hjón frá Kambódíu.  Samkomulagið var gott.  Ásamt öðrum íbúum vorum við eins og eins stór fjölskylda.  Svo bar við að viðgerðarmaðurinn Albert og ég sátum í herbergi kambódísku hjónanna.  Hjör á stórum fataskáp þeirra hafði gefið sig.  Hurðin dinglaði kengskökk.  Hjónin báru sig illa undan þessu. 

  Viðbrögð viðgerðarmannsins Alberts voru að sitja í sínum stól og líta í rólegheitum í kringum sig.  Hann kom auga á járntappa af gosflösku.  Teygði sig eftir honum.  Um leið dró hann upp svissneskan hníf.  Eða réttara sagt eftirlíkingu að svissneskum hníf.  Með hnífnum hnoðaðist hann á tappanum án þess að skoða hjörina. Að skömmum tíma liðnum teygði hann sig í hana.  Eftir smástund var hurðin komin í lag.  Fataskápurinn var eins og nýr.  Viðgerðarmaðurinn Albert stóð ekki upp af stól á meðan viðgerðarferlið stóð yfir.           

         

Veitingaumsögn

 - Réttur:  International Basic Burger

 - Veitingastaður:  Junkyard,  Skeifunni 13A í Reykjavík

 - Verð:  1500 kr.

 - Einkunn:  ** (af 5)

  Hamborgarinn er vegan en ekki úr nautakjöti.  Samt bragðast hann eiginlega eins og grillaður nautakjötsborgari.  Alveg ljómandi.  Á matseðlinum segir að hann sé reiddur fram með tómatssósu,  sinnepi,  lauk og súrsuðum gúrkum.  Ég sá ekki né fann bragð af sinnepi.  Né heldur lauk.  Ég hefði gjarnan vilja verða var við sinnep og lauk.  Hinsvegar voru gúrkusneiðarnar að minnsta kosti tvær. 

  Borgaranum fylgdu franskar kartöflur og kokteilsósa.  Á matseðlinum segir að sósa sé að eigin vali.  Mér var ekki boðið upp á það.  Kokteilsósa er allt í lagi.  Verra er að hún var skorin við nögl.  Dugði með helmingnum af frönskunum.  Fór ég þó afar sparlega með hana.  Á móti vegur að frönskuskammturinn var ríflegur.   

  Junkyard er lúgusjoppa við hliðina á Rúmfatalagernum.  Á góðviðrisdegi er aðstaða fyrir fólk að setjast niður fyrir utan og snæða í ró og næði. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Á matseðlinum er mynd af hamborgara sem er mjög ólíkur raunverulegum International Basic Burger.  Við gætum verið að tala um vörusvik.  Auglýsingaborgarinn er til að mynda með osti og bólginn af meðlæti.   

        

Hverjir selja ljótu húsin?

  Um allt land eru ljót hús.  Þau eru aldrei til sölu.  Nema parhús í Kópavogi.  Það var til sölu.  Eftir fréttaflutning af því var togast á um það.  Fyrstur kom.  Fyrstur fékk.  Í auglýsingum fasteignasala eru öll hús og allar íbúðir á söluskrá þeirra ýmist fallegar og rúmgóðar eða sérlega fallegar og glæsilegar.  Sumar eru bjartar og virkilega glæsilegar og snyrtilegar.  Allar eru vel staðsettar.  Jafnvel tekið fram að stutt sé í allar áttir.  Gott útsýni eða eða sérlega gott útsýni.  Þá eru þær vel skipulagðar eða bjóða upp á ýmsa möguleika. 

  Sumt í fasteignaauglýsingum kemur eins og þruma úr heiðskýru lofti.  Til að mynda þegar  tekið er fram að þvottaaðstaða sé í íbúðinni.  Kætast þá börnin smá yfir að þurfa ekki að fara með allan þvott í þvottahús langt út í bæ. 

  Einnig þegar tekið er fram að gólfefni fylgi með.  Hvernig er íbúð án gólfefnis?  Svo er það aðal sölutrikkið:  Mynddyrasími fylgir.  Húsið er til sölu á 120 milljónir en án mynddyrasíma.  Nei,  jú,  hann fylgir með.  Sala!    

       

Afi forvitinn

  Við vorum í jólaboði hjá nágrönnum og ættingjum.  Með í boðinu var sameiginlegur heimilisvinur,  ungur maður.  Afi kom öllum á óvart með tíðindi er hann spurði unga manninn:  "Er það rétt sem ég hef hlerað að þú sért tekinn upp á því að gera hosur þínar grænar fyrir Hönnu?"

  Unga manninum var brugðið.  Hann eldroðnaði og tautaði hikstandi og stamandi:  "Það er kannski eitthvað verið að slúðra um það."

  Þetta var greinilega viðkvæmt feimnismál.  Til að hressa hann við, sýna honum stuðning og hughreysta bætti afi við:  "Assgoti var það lipurt hjá Ella að hnoða í hana barn.  Þar með sannaði hann fyrir þér að hún er ekki óbyrja!" 

 

Þorri

  Á morgun gengur Þorri í garð.  Tilviljun? 

Glæsilegur pakki

  Út er komin ljóðabókin "Staldraðu við".  Hún inniheldur 156 kvæði;  hvert öðru betra.   Höfundur er Ólafur F. Magnússon. Þetta er hans önnur ljóðabók.  Hin fyrri,  "Ástkæra landið",  kom út síðsumars í fyrra.

  Ólafur yrkir á hefðbundinn hátt með stuðlum, höfuðstöfum og endarími.  Ljóðin eru innhaldsrík og yrkisefnið fjölbreytt.  Þau lýsa ást höfundar á náttúru Íslands, lífinu og trú á hið góða,  vináttu og hamingjuna, svo fátt eitt sé nefnt.  Mörg fjalla um nafngreinda einstaklinga,  bæði lífs og liðna.  Jákvæður andi svífur yfir bókinni - þó einnig sé minnt á dekkri hliðar tilverunnar.  Töluvert er um uppbyggjandi heilræðisvísur.  

  Bókinni fylgir veglegur 12 laga geisladiskur.  Þar af eru níu áður óútgefin.  Upphafslagið er samnefnt bókinni,  "Staldraðu við".  Það er afar grípandi blús-smellur.  Ef hann er spilaður að morgni þá sönglar hann í hausnum á manni það sem eftir lifir dags.  Önnur lög eru ólík honum.  Þau eru hátíðleg og bera keim af klassískri tónlist,  þjóðlegum tónum og í sumum tilfellum sálmum.  Lög Ólafs hafa frá upphafi verið góð og falleg og eru stöðugt betri.

  Sama má segja um söng Ólafs.  Hann hefur alltaf verið ágætur söngvari.  Á síðustu árum hefur hann vaxið mjög sem söngvari.  Hann syngur af miklu öryggi, yfirvegun, einlægni og innlifun.  Annar söngvari á plö0tunni er Guðlaug Dröfn Ólafsdóttir.  Hún syngur líka á báðum fyrri diskum Ólafs.  Hún er lærð í klassískum söng.  Á plötunum syngur hún - blessunarlega - ekki í óperustíl.  Hún hefur snotra söngrödd.  Raddir þeirra Ólafs liggja mjög vel saman,  hvort heldur sem þau syngja raddað saman eða skiptast á að syngja kafla og kafla.

  Hægri hönd Ólafs í tónlistinni er Vilhjálmur Guðjónsson.  Hann útsetur lögin - sum ásamt Gunnari Þórðarsyni.  Hann spilar á öll hljóðfæri (um 20) ef frá er talinn gítarleikur Gunnars í sumum lögum.  Einnig radda þeir félagarnir.  Allt er þetta afgreitt snyrtilega af smekkvísi.  Útsetningarnar klæða lögin afskaplega vel.  Allt leggst á eitt með að ljóðabókin og platan eru glæsileggur pakki.  Virkilega flottur pakki. 

          

Gleyminn arkítekt

  2007 varð uppi fótur og fit á bæjarráðsfundi Hvergerðisbæjar.  Ástæðan var sú að bænum barst óvænt reikningur upp á 6 milljónir króna.  Reikninginn sendi arkitekt sem gengur undir nafninu Dr. Maggi.  Hann var að rukka fyrir hönnunarvinnu sem innt var af hendi 26 árum áður.   

  Við athugun á bókhaldi kom í ljós að Maggi hafði aldrei rukkað fyrir vinnuna og því aldrei fengið greitt fyrir hana.  Vandamálið var að krafan var fyrnd fyrir löngu síðan lögum samkvæmt.  Bænum var ekki heimilt að borga reikning sem fyrningarlög voru búin að ómerka.  

  Þegar þetta allt lá fyrir komst bæjarráð samt að þeirri niðurstöðu að um sanngirnismál væri að ræða.  Á einhvern hátt yrði að borga kallinum fyrir sína vinnu.  Með nánu samráði við Ölfusinga tókst að finna einhverja leikfléttu til komast framhjá fyrningarlögum.  

  En hvers vegna rukkaði Maggi ekki sínar 6 milljónir í 26 ár?  Við erum að tala um upphæð sem er að minnsta kosti tvöfalt hærri á núvirði. Skýring hans var: "Ég gleymdi því."   

         

Börn

 Börn geta verið fyndin.  Óvart.  Ég átti erindi í Krónuna.  Langaði í Malt.  Á einum gangi voru tveir ungir drengir.  Annar sennilega tveggja ára.  Hinn kannski sex eða sjö.  Sá yngri kallaði á hinn:  "Erum við ekki vinir?"  Hinn játti því.  Þá spurði sá stutti:  "Af hverju labbar þú þá svona langt á undan mér?"  Mér þótti þetta geggjað fyndið.

Staldraðu við

  Á dögunum kom út verkið Staldraðu við eftir Ólaf Friðrik Magnússon.  Um er að ræða pakka með ljóðabók og hljómdiski.  Hvorutveggja bókin og diskurinn eru gleðigjafar. Svo skemmtilega vill til að framarlega í bókinni rakst ég á flott kvæði sem heitir Jens Guð.  Það er þannig:

  Guðinn velur lögin vel

öðlingsmaður víst ég tel

að hann sé frá toppi í tá

tóna fagra greina má.

  Höfðingi er hann í lund,

hýr og glaður hverja stund.

Vel af gæsku veitir hann

veit ég ei margan betri mann.

  Gaman að þessu.  Þegar ég hef oftar hlustað á diskinn og lesið ljóðabókina mun ég gera betri grein fyrir pakkanum.   

 

Stórbrotin hrollvekja

 - Titill:  MARTRÖÐ Í MYKINESI - íslenska flugslysið í Færeyjum 1970

 - Höfundar:  Magnús Þór Hafsteinsson og Grækaris Djurhuus Magnussen

 - Útefandi:  Ugla

 - Einkunn:  *****

  Eins og kemur fram í titlinum þá segir bókin frá hræðilegu slysi er íslensk flugvél brotlenti í Færeyjum fyrir hálfri öld.  Hún lenti á lítilli einangraðri og fámennri klettaeyju,  Mykinesi. Um borð voru þrjátíu og fjórir.  Átta létust.  Margir slösuðust illa.  

  Aðstæður voru hrikalegar;  blindaþoka, hávaðarok og grenjandi rigning.  Flak vélarinnar fannst ekki fyrr en mörgum klukkutímum síðar.  Aðstæður við björgunaraðgerðir voru hinar verstu í alla staði.  Að auki höfðu fæstir björgunarmanna reynslu af björgunarstörfum.  Þeir unnu þrekvirki.  Því miður hafa Íslendingar aldrei þakkað þeim af neinum sóma.

  Bókin er afskaplega vel unnin.  Ráðist hefur verið í gríðarmikla heimildarvinnu.  Lýst er tilurð flugfélagsins og öllum aðdraganda flugferðarinnar til Færeyja.  Við fáum að kynnast mörgum sem komu við sögu.  Þar á meðal eru ný viðtöl við suma þeirra. Fjöldi ljósmynda lífgar frásögnina.            

  Forsaga slyssins og eftirmálar gera það sjálft mun áhrifaríkara.  Öllu sem máli skiptir er lýst í smáatriðum.  Þetta er hrollvekja.  Lesandinn er staddur í martröð.  Hann kemst ekki framhjá því að þetta gerðist í raunveruleika.

  

Smásaga um búð

  Það er rólegt í litlu hverfisbúðinni á horninu.  Aðeins einn viðskiptavinur er þar innandyra.  Það er öldruð kona.  Hún kaupir eldspýtustokk.  Hún stendur fyrir framan afgreiðsluborðið og telur peninga upp úr snjáðri peningabuddu.  Það gengur brösuglega.  Hún á erfitt með að greina á milli krónupenings,  fimmkalls og tíkalls.

  Afgreiðslumaðurinn leyfir henni að taka sér þann tíma sem þarf.  Ekkert liggur á.  Þau eru á svipuðum aldri og hafa átt í viðskiptum til áratuga.  

  Seint og síðarmeira tekst konunni að smala saman réttri upphæð.  Er hún gengur út um dyrnar mætir hún ókunnugum manni.  Hann er illa áttaður.  Það er eins og hann viti ekki hvort hann er að koma eða fara.  Hann gónir hikandi í allar áttir.  Konan slær hann af öllu afli í andlitið með töskunni sinni.  Svo heldur hún heim á leið.  Það er eins og brái af karlinum.  Hann þurfti á högginu að halda til að ná áttum.  Samt er hann hikandi er hann læðist inn í búðina.  Þar gengur hann ringlaður um og veit varla hvað hann er að gera.

  Afgreiðslumaðurinn þreifar eftir hornaboltakylfu undir afgreiðsluborðinu.  Hann gælir við þá hugmynd að lúberja komumann og ræna hann - ef svo vel vildi til að hann væri með verðmæti á sér.  Með herkjum nær hann að stoppa sig og bryddar þess í stað upp á samræðum.  

  - Góðan dag.  Get ég aðstoðað þig?

  - Nei,  ég veit það ekki.  

  - Hver veit það þá?  Jólasveinninn kannski?

  - Mér finnst eins og ég eigi ekki að vera hér.

  - Það finnst mér líka.  En af hverju ertu þá hérna?

  - Ég var á leið í aðra smásögu en þessa og villtist af leið.  Svo var ég allt í einu kominn í þessa sögu.

  - Ég get reddað þér út úr þessari sögu ef þú vilt.  Ég er höfundur hennar og ræð hvernig hún er.

  - Ég vil gjarnan komast út úr þessari sögu.  En hvernig kemst ég í réttu söguna?

  - Það er þitt vandamál en ekki mitt.  Hinsvegar skal ég gefa þér mandarínu í nesti.  Um leið óska ég þér gleðilegra jóla, gott og farsælt komandi ár, þökkum liðið, fjölskyldan í Litla-Koti.  Þar með ert þú úr sögunni.  

 

 

        

Hrikaleg bók

  Haustið 1970 brotlenti íslensk flugvél í Færeyjum.  Af 34 um borð létust átta.  Aðstæður voru afar erfiðar.  Nú er komin út stór og mikil bók um slysið.  Hún heitir Martröð í Mykinesi.  Undirtitill er Íslenska flugslysið í Færeyjum 1970. Höfundar eru Magnús Þór Hafsteinsson og Grækaris Djurhuus Magnussen.  

  Ég er nýkominn með bókina í hendur.  Á eftir að lesa hana.  En er byrjaður að glugga í hana.  Hún er svakaleg.  Ég geri betur grein fyrir henni þegar ég hef lesið hana.  Það verður ekki gert á einum degi.  Letur er frekar smátt og textinn spannar yfir á fimmta hundrað blaðsíðna.

  

Lulla frænka í stimpingum

 Lulla föðursystir mín var ekki eins og fólk er flest.  Hennar andlega heilsa var ekki sem best.  Hún sagði og gerði margt óvenjulegt.  Oft var það eitthvað broslegt.  Hún var ljúfmenni og vildi öllum vel.  Okkur í fjölskyldunni þótti vænt um hana.  Það var ætíð gleðiefni að fá hana í heimsókn.

  Lulla ók allra sinna ferða;  hvort sem hún var með ökuskírteini í lagi eða ekki.  Það var allur háttur á.  Og aldrei borgaði hún sektir sem hlóðust upp í þykkum bunkum.  Hún fylgdi ekki alltaf umferðareglum.  Fyrir bragðið var bíll hennar jafnan dældaður á öllum hliðum.  Hún kippti sér ekkert upp við það.  Þess vegna vakti undrun þegar hún tók afar nærri sér að sjá dæld farþegamegin á bíl móður minnar.  Hún var alveg miður sín.  

  Svo bar við að þær mágkonur fóru til Dalvíkur á jarðarför.  Er þær nálguðust kirkjuna gaf Lulla mömmu ströng fyrirmæli um að leggja bílnum þannig að enginn sæi dældina.  Að útför lokinni óskaði kona nokkur eftir að fá far með þeim.  Lulla tók því illa.  Sagði að það væri lykkja á leið þeirra,  þær væru að flýta sér og þetta hentaði ekki.  Mamma hinsvegar tók vel í ósk konunnar og bauð hana velkomna í bílinn.  

  Er konan hugðist ganga að bílnum farþegamegin stökk Lulla í veg fyrir hana.  Var hún þó stirð til gangs.  Lulla tók á henni og hrinti í aftursætið bílstjóramegin.  Mömmu dauðbrá og reyndi að gera gott úr þessu með því að ræða eitthvað skemmtilegt við konuna.  Skutlið var innan Dalvíkur og tók stutta stund.  Er konan hafði yfirgefið bílinn spurði mamma Lullu:  "Hvers vegna í ósköpunum lentuð þið í stimpingum?"  Hún kveikti sér í sígarettu og svaraði síðan sallaróleg:  "Ég vildi akki að hún sæi dældina."    

Augnlæknir Johns Lennons

 

 Nú logar friðarsúla Johns Lennons skært í Viðey.  Sendir góða strauma og jákvæðar kveðjur út um allan heim.  Boðskapurinn er:  "Gefum friðnum tækifæri!" og "Allt sem þarf er kærleikur!"

  Unglingurinn John Lennon fylgdi ekki boðskap eldri Lennons.  Unglingurinn var árásargjarn og ofbeldishneigður.  Það rjátlaðist af honum. 

  Á áttunda áratugnum flutti John frá æskustöðvum sínum á Englandi til Bandaríkjanna - nokkru eftir að hann leysti upp frægustu hljómsveit allra tíma,  Bítlana.  

  Ég hef lesið ótal bækur um John Lennon.  Lengst af hefur vantað bók eftir augnlækni hans.  Sá rak gleraugnaverslun í New York,  steinsnar frá heimili Lennons.    

  Einn góðan veðurdag 1975 límdust tvö andlit við búðargluggann án þess að hann veitti því eftirtekt.  Blómasali í næsta húsi upplýsti undanbragðalaust að þar hafi John og Yoko verið á ferð.  Það var svo gott sem staðfest næsta dag.  Um það bil sem versluninni var lokað laumuðust John og Yoko inn í hana.  

  Afgreiðsludaman var frá Gana.  Hún vissi ekkert hvaða fólk þetta var.  Hún vissi heldur ekki í hvaða heimsálfu hún var stödd. Hún vissi ekki einu sinni að til væru heimsálfur.   Hún gaf þeim tíma.  Hann - sjónfræðingurinn - fór hinsvegar á taugum.  Óttaðist að klúðra öllu og lenda í fyrirsögnum slúðurblaða um augnlækni sem greindi blindan Bítil ranglega.  

  Allt gekk vel og John valdi nokkrar keimlíkar umgjarðir.  Allar í "ömmugleraugnastíl".  Er sjónglerjafræðingurinn bað um símanúmer til að láta vita þegar gleraugun væru tilbúin fór John í baklás.  En tók gleði sína á ný er hann bauð John að skrifa númerið í kóða við pöntunina. 

  Næstu ár kom John af og til í verslunina.  Ýmist til að uppfæra gleraugun eða láta laga umgjörð þeirra.  Þegar Yoko var með í för var kappinn slakur.  Hún hafði róandi áhrif á hann.  Margir fleiri hafa vottað það.  Hún stóð alltaf í bakgrunni,  hljóðlát og kurteis.  Það var sláttur á kauða er hann var einn á ferð.

  Dag einn kom John með Julian son sinn í búðina.  Hann vildi að strákurinn fengi ömmugleraugu.  Sá var ekki til í það.  Hann valdi hermannagleraugu. 

  Öðru sinni kom John með Sean son sinn í bakpoka. 

  Augnlæknirinn spurði John aldrei út í Bítlana.  Honum lærðist snemma að John væri af verkalýðsstétt og kynni því vel við stéttlausa New York.  Sem að vísu var rangt.  John var af millistétt en, jú,  skilgreindi sig alltaf til verkalýðsstéttar.  Fósturmamma hans hamraði á því við hann alla ævi að hann væri af millistétt.  Hann var hinsvegar svo svo harður á því að vera í verkalýðsstétt að hann samdi um það lagið "Working Class Hero".  Í Bretlandi skiptir stéttskipting risamiklu áli.  Það eiginlega gerist ekki að einhver felli sig niður um stétt.  Þess í stað rembast margir við að hækka sig um stétt þegar munur er lítill á efri verkalýðsstétt eða neðri miðstétt.  

  Eitt sinn lét sjónfræðingurinn liggja frammi bókina "A Spanian in Work" eftir John,  vonandi að hann myndi bjóðast til að árita hana.  John brást glaður við en bauðst aldrei til að árita hana.  Í annað sinn var John í heimsókn og spurði upprifinn:  "Er þetta Paul?"  Sjónfræðingurinn hafði ekki veitt því athygli að í útvarpinu hljómaði lag með Paul.  Í annað sinn gaf Lennon viðskiptavini ráð við val á gleraugum. Þóttist vera augnlæknir.

  Svo var hann myrtur 1980,  nánast í hlaðvarpa gleraugnabúðarinnar.  

Afi og Trúbrot

  Á æskuheimili mínu,  Hrafnhóli í Hjaltadal,  var hefð fyrir jólaboðum.  Skipst var á jólaboðum við næstu bæi.  Það var gaman.  Veislukaffi og veislumatur.  Fullorðna fólkið spilaði bridge fram á nótt.  Yngri börn léku sér saman.  Þau sem voru nær unglingsaldri eða komin á unglingsaldur glugguðu í bækur eða hlustuðu á músík.

  Í einu slíku jólaboði 1969 bar svo við að í hús var komin splunkuný plata með hljómsveitinni Trúbroti. Þetta var fyrsta plata hljómsveitarinnar.  Dúndur góð og spennandi plata.  Lokalagið á henni heitir Afgangar (nafnið hljómar ekki vel á færeysku.  Eða þannig.  Á færeysku þýðir orðið brundur).  Þar er bróðir minn ávarpaður með nafni - ásamt öllum hans nöfnum.  "Þarna ertu Stebbi minn / sanni og góði drengurinn. / Þú ert eins og afi þinn / vænsti kall, já, og besta skinn."

  Við bræður - ég 13 ára - lugum í afa að lagið væri um Stebba bróður og afa.  Afi - alltaf hrekklaus - trúði því.  Hann fékk mikið dálæti á laginu og allri plötunni.  Þó að hann þyrfti að staulast kengboginn með erfiðismunum á milli hæða þá lét hann sig ekki muna um það til að hlusta enn einu sinni á "lagið um okkur".  

  Í jólaboðinu safnaðist unga fólkið saman til að hlýða á Trúbrot.  Græjurnar voru þandar í botn.  Bóndinn af næsta bæ hrópaði:  "Þvílíkur andskotans hávaði.  Í guðanna bænum lækkið í þessu gargi!"

    Afi kallaði á móti:  "Nei,  þetta er sko aldeilis ljómandi fínt.  Þetta er Trúbrot!"

 

 

Bestu lög síðustu 35 ára

  Bandaríska tónlistartímaritið Spin hefur tekið saman áhugaverðan lista yfir bestu lög síðustu 35 ára.  Spin er næst söluhæsta tónlistartímarit heims (á eftir Rolling Stone).  Viðfangsefni þess er að uppistöðu til rokk- og dægurlagamúsík.  Listann ber að skoða með það í huga.

  Tímaritið upplýsir ekki hvernig staðið var að vali á lögum á listann.  Mér segir svo hugur að blaðamenn blaðsins hafi hver um sig gert lista í númeraðri 35 laga röð.  Svo hafi listarnir verið sameinaðir í einn lista með því að telja saman stigafjölda hvers lags.

  Undirtitill listans er:  "Lögin sem breyttu áferð tónlistarinnar".  Ætla má að þetta hafi verið útgangspunktur við val á lögum - fremur en val á vinsælustu lögum viðkomandi. Þarna vegur þungt á milli og þarf að undirstrika.  

  Ég er nokkuð sáttur við listann.  Vissulega myndi ég skipta út örfáum lögum fyrir nokkur sem ég sakna.  En ég er sérlega ánægður með lagið í toppsætinu. Þetta er engu að síður fyrst og síðast skemmtilegur samkvæmisleikur.  Jafnframt ítreka ég að Spin er bandarískt tímarit.  Útkoman litast töluvert af því.  Hún er þessi:

1.   Public Enemy - Fight the Power (1989). 

2.   Tori Amos - Silent all these years (1992)

3.    Sinead O´Connor - Troy (1987)

4.   N.W.A. - Fuck the police  (1988)

5.   Madonna - Like a prayer (1989)

6.  John Mellencamp - Rain on the Screcrow (1985)

    Mellencamp er dálítið eins og næsti bær við Brúsa frænda (Bruce Springsteen);  alþýðlegur gallabuxnarokkari.  Frægastur fyrir lagið "Hurt so good".  Framan af ferli gerði hann út á nnafnið John Cougar (Jón fjallaljón).  Svo hitti hann hljómsveitina Sykurmolana.  Þeir upplýstu hann um að nafnið Cougar væri ekki að virka flott á Íslandi.  Töffaranum var svo brugði að hann "droppaði" Cougar-nafninu með hraði.

7.  Nirvana - Smells like teenage spirit (1991)

8.  Eminem - Loose yourself (2002)

9.  Radiohead - Creep ((1993)

10. Tracy Chapman - Talking about revoultion (1988)

"Give me one reason" er flottara lag.  En vissulega hefðbundinn blús sem breytti ekki ásjónu rokksins.

  

11. U2 - I still havn´t found what I´m looking for (1987)

12. Lenny Kravits - Let love rule (1989)

13. XTC - Dear God (1986)

14. Butthole Surfars - Pepper (1996)

15. Beasty Boys - Sabotage (1994)

16. Morphine - In spite of mine (1993)

17. The Stone Roses - I wanna be adored (1989)

18. Kate Bush - Running up that hill (A deal with god) (1985)

19. Midnight oil - Beds are burning (1987)

20. Chris Isaac - Wikcked game ( 1989)

21. LL Cool - Mama said knock you out (1990)

22. Beck - Loser (1994)

23. Lana Del Ray - Video games (2011)

24. Run D.M.C. - It´s tricky (1986)

25. Fiona Apple - Criminal (1996)

  Njáll ungi er eini fulltrúi okkar á öldrunrheimilunum á listanum.  Á meðan sitjum við undir harmónikkuspili,  kórsöng, gömlu dönsunum og skallapoppslögurum. 

26. Neil Young - Fuckin up (1990)

27. R.E.M. - Loosing my religion (1999)

28. Guns ´N Roses - Sweet child o'mine (1987)

29. The white stripes - We are going to be friends (2001)

30. George Michael - Jesus to child (1996)

31. Dr. Dre feutering Smoop Dog - Still D.R.E. (2001)

32. Pearl Jam - Jeremin (1991)

33. Amy Whinehouse (Back to black)

24. Lorde - Royals (2013)

35. Soundgarden - Black hole sun (1994)

Skemmtilegt námsefni

  Þetta eru skrýtnir tímar.  Við erum flestöll í sjálfskipaðri sóttkví.  Eða forðumst að minnsta kosti margmenni og óþarfa heimsóknir og ráp.  Þetta er einkar erfitt ástand fyrir börn.  Þá er gott að vita af kennslubókunum Lærum saman.  Þær eru fjórar saman í handhægri öskju ásamt spennandi verkefnabók, fjórum spilastokkum og lykilorði að hljóðbókum með öllum sögunum og níu myndböndum.

  Verkefnabókin inniheldur æfingar og fylgigögn; föndur, leiki og spil. 

  Pakkinn er miðaður við aldurshópinn 5 - 8 ára.  Sögubækurnar segja frá systkinum sem eru einmitt 5 - 8 ára.  Þau fást við ýmislegt áhugavert sem býr þau undir skólagönguna sem framundir er.  Uppskriftin er þannig að hún veki löngun og áhuga barna á að læra meira.

  Bækurnar eru ríkulega myndskreyttar af Brimrúnu Birtu Friðþjófsdóttur.  Höfundur efnisins er Kristín Arnardóttir.

  Nánar um þetta á www.laerumsaman.is 

 

Hve langt á að ganga?

  Ég er frekar andvígur Covid-19.  Eða eiginlega alveg andvígur kvikindinu.  Ég hallast að viðhorfi Kára Stefánssonar um að gripið verði til harkalegra varna.  Jafnvel að öllum verslunum verði lokað tímabundið - nema matvöruverslunum.  Vissulega sársaukafull aðgerð fyrir marga.  Á móti vegur að dragist Covid-faraldurinn á langinn þá mun hann valda ennþá fleirum harm.  Þetta er eins og valið á milli þess að rífa sársaukafullt af sér plástur hægt og bítandi eða kippa honum af og finna sársauka í 1 sekúndu.  

  Einu mótmæli ég harðlega:  Það er lokun lyfjaverslana.  Ég þarf að kaupa þar mínar daglegu gigtarpillur.  Ég ætla að fleiri þurfi nauðsynlega að kaupa lyf.  

   

Vill loka fyrir helgi